Vorige week leek het erop dat de financiële markten net deden of er niets aan de hand was. Ondanks enorme koersverliezen waren er recordsprongen op de beurzen, op de obligatiemarkten was er een enorme golf van aankopen ondanks steeds lagere opbrengsten, en de goudprijs kende een enorme opleving, hoewel deze meerdere keren werd aangevallen door grote beleggers. Wat is hier aan de hand en waar gaat het naar toe?
In de VS (en elders) kunnen federale toezichthouders dan wel hun hoofd
in het zand steken over de zware in elkaar grijpende relatie tussen de
grote banken (van Wall Street) en verzekeringsmaatschappijen die
tijdens een financiële crisis in systemische besmetting verandert,
maar de markten lieten daar gisteren geen twijfel over bestaan. De
aandelenkoers van elke grote financiële instelling daalde gisteren
fors, net als de verzekeringsmaatschappijen die tegenpartijen zijn bij
de derivatenhandel van Wall Street (daarover zometeen meer).
Om u een idee te geven van hoe ernstig de situatie gisteren was: de
koers JPMorgan Chase, de grootste federaal verzekerde bank in de VS
die ook tientallen biljoenen dollars aan derivaten heeft, daalde
gisteren met een groter percentage dan op 15 september 2008 - de dag
dat Lehman Brothers failliet ging - op het hoogtepunt van de
financiële crisis van 2008. JPMorgan Chase verloor gisteren 13,55%
versus "slechts" 10,13% op 15 september 2008.
Citigroup leidde gisteren onder de mega Wall Street-banken met een
verbluffend verlies van 16,17%. Dit is dezelfde bank die in 2008 de
grootste overheidssteun heeft ontvangen in de wereldwijde
bankgeschiedenis. Waarom het in 2008 überhaupt door de overheid werd
gereanimeerd blijft een zeurende vraag en er zou politieke opschudding
zijn als een herhaling zou worden voorgesteld. Bank of America, de
moedermaatschappij van het uitgestrekte retailmakelaardijbedrijf
Merrill Lynch, daalde met 14,70%, terwijl Deutsche Bank, die een zware
derivatenvoetafdruk heeft op Wall Street, 12,78% verloor - waardoor
het flink wat eigen vermogen kwijtraakte dat het juist nu hard nodig
heeft om in leven te blijven (gehouden). Goldman Sachs en Morgan
Stanley, die de mogelijkheid hebben om in hun eigen Dark Pools te
handelen om hun aandelenkoers te beschermen, sloten respectievelijk
10,39% en 10,37% in de min.
Onder de verzekeraars met derivatenblootstelling aan Wall Street
leidde Lincoln National (LNC) de dalingen met 16,82%. Het aandeel is
nu met 47% gedaald, in minder dan een maand tijd. MetLife (MET), dat
de overheid aanklaagde om van de SIFI-lijst (Systemically Important
Financial Institution) te worden verwijderd, bleek gisteren zéker een
SIFI te zijn: het verloor 16,64% en werd verhandeld als onderdeel van
de mega-banken/verzekeraars derivatenkudde. Prudential Financial
(PRU), Ameriprise Financial (AMP) en AIG hebben ook hoge dubbele
cijfers aan verliezen geleden. Niet om er een punt op van te maken,
maar AIG ontving een bailout van $ 185 miljard door de Amerikaanse
overheid in de financiële crash van 2008. Het is ook niet
waarschijnlijk dat er de politieke wil zal zijn om dat spelletje
opnieuw te spelen - vooral gezien de grote libertaire kiezersbasis van
president Trump die niet in kadootjes van de overheid (aan de banken)
gelooft.
In april 2016 schreven we het volgende:
AIG ontving van de Amerikaanse belastingbetalers $ 185 miljard en
moest (tijdelijk) worden overgenomen door de federale overheid. Maar
het reddingsplan van AIG was in werkelijkheid eenvia de achterdeur een
reddingsplan van de grootste banken van Wall Street en hun
buitenlandse grote bankverwanten die AIG hadden gebruikt als
tegenpartij bij hun casino-achtige derivatenweddenschappen en voor
effectenleningen waar AIG niet aan kon voldoen.
Uiteindelijk werd onthuld dat grote banken van Wall Street,
buitenlandse banken en hedgefondsen meer dan de helft van het
reddingsgeld van AIG ($ 93,2 miljard) ontvingen. Publieke druk dwong
AIG uiteindelijk om een overzicht van deze betalingen vrij te geven,
maar dat toonde slechts een smal venster van uitbetalingen van
september tot december 2008. Hoe groot het volledige totaal van de
betalingen aan de grote banken was, moet nog steeds het daglicht zien.
Het overzicht toont aan dat Goldman Sachs $ 12,9 miljard van het geld
heeft ontvangen; Societe Generale ontving $ 11,9 miljard; Merrill
Lynch en haar Amerikaanse moedermaatschappij Bank of America ontvingen
een gecombineerde $ 11,5 miljard; de Britse bank Barclays ontving $
8,5 miljard en Citigroup kreeg ook weer een bailout van $ 2,3 miljard
van AIG, om maar enkele grote banken te noemen.
Vandaag de dag hebben de banken van Wall Street óók een grote
blootstelling aan de schulden van energiegerelateerde bedrijven en
sommige van die werden gisteren verhandeld als mandjeszaken. Twee
oliemaatschappijen, ExxonMobil en Chevron, maken deel uit van het
industriële gemiddelde van Dow Jones en hielpen het gisteren naar
beneden te trekken. ExxonMobil (XOM) verloor 12,22% terwijl Chevron (CVX)
15,37% kwijtraakte. Maar dat was klein bier vergeleken met de
verwoesting die werd aabgericht bij andere energienamen: Occidental
Petroleum (OXY) verloor een verbluffende 52,01% terwijl Apache Corp. (APA)
53,86% lager sloot. Marathon Oil (MRO) raakte 45,85% kwijt terwijl
Halliburton 37,64% lager eindigde.
Wat bij nader inzien dus een onverklaarbare chaos leek, blijkt het
logische gevolg te zijn van een historisch unieke situatie: nooit
eerder heeft een enkele gebeurtenis de wereldeconomie zo zwaar
getroffen als de corona-pandemie.
Door de snelle verspreiding van het virus worden productielocaties
stilgelegd en worden toeleveringsketens in steeds meer landen
onderbroken. Omdat afzetmarkten tegelijkertijd verdwijnen, worden
zowel de aanbod- als de vraagzijde beïnvloed - een fenomeen dat nog
nooit zó heeft bestaan.
Niettemin negeerden de financiële markten het probleem aanvankelijk in
de hoop dat de pandemie zou stoppen en de wereld weer normaal zou
kunnen functioneren. IMaar in de afgelopen dagen beseften ze echter
blijkbaar dat hun hoop tevergeefs was en reageerden ze plotseling heel
heftig. Als gevolg hiervan hebben de verantwoordelijken bij de
centrale banken, de politiek en de directiekamers van de financiële
instellingen om twee redenen een koude douche gevoeld:
- ten eerste omdat de onrust hen het ontnuchterende besef bijbracht
dat de middelen waarmee het mondiale financiële systeem sinds 2007/08
in leven is gehouden, niet langer werken. Zo verlaagde de Amerikaanse
centrale bank Federal Reserve de basisrente met 0,50% in een
spoedactie - twee keer zoveel basispunten als bij de laatste
renteverlagingen vorig jaar. Tegelijkertijd werd op dinsdag en
woensdag alleen al op de repomarkt 200 miljard dollar vers geld aan
Wall Street gegeven. Maar hoewel dit sinds lange tijd de zwaarste
wapens van de FED waren, werd het effect niet zichtbaar: de
aandelenkoersen bleven dalen, beleggers vluchtten in obligaties en
goud.
Dat komt omdat renteverlagingen en geldinjecties niets veranderen aan
het feit dat het coronavirus de wereldwijde recessie verergert die
alweer een poosje plaatsvindt. De olieprijs daalt snel (vandaag is
eventjes wat herstel ingetreden), de containervaart en logistiek via
land ondergaan enorme dalingen, middelgrote bedrijven hebben het
steeds zwaarder te verduren, en het aantal wanbetalingen bij
verstrekte kredieten neemt elk uur toe.
En dat is nog niet alles. Het coronavirus heeft ook de levensstijl van
veel mensen drastisch veranderd. Hotelindustrie, gastronomie en
toerisme ervaren ongekende problemen, de eerste
luchtvaartmaatschappijen en rederijen gaan al failliet. En de
vooruitzichten zijn somber, omdat het toenemende aantal infecties alle
bestaande problemen de komende weken verder zal verergeren.
- aan de andere kant is er nog een brandhaard die, qua omvang, alle
andere problemen overschaduwt: de derivatensector van het mondiale
financiële systeem.
Dit deelgebied binnen de financiële sector, verreweg het grootste,
heeft het systeem twee keer op de rand van instorting gebracht,
namelijk in 1998 en 2007/08, maar is nog steeds niet ingeperkt of
gereguleerd omdat het één van de belangrijkste inkomstenbronnen is
voor banken en hedgefondsen.
Derivaten zijn niets meer dan weddenschappen op toekomstige prijzen,
koersen of rentetarieven. Ze worden echter niet alleen gebruikt voor
speculatieve doeleinden, ze dienen ook om risico's af te dekken. Deze
risico's verdwijnen echter niet, maar worden pas van de ene partij op
de andere overgedragen na betaling van een bepaald bedrag.
Dat zou geen probleem zijn onder normale marktomstandigheden. Sinds
regeringen en centrale banken de grote financiële instellingen in
2007/08 "too big to fail" hebben verklaard, is de situatie
fundamenteel veranderd: sindsdien hebben de partijen (met goedkeuring
van politici) steeds grotere risico's genomen omdat ze aannemen dat ze
in noodgevallen "te groot zijn om om te vallen"en ze dus altijd door
de Staat (de belastingbetalers, dus) zullen worden gered.
Aangezien het merendeel van de derivaten niet in de boeken van
bedrijven hoeft op te duiken, kan hun reikwijdte vandaag de dag alleen
maar worden geschat. Insiders verwachten een actueel volume van
ongeveer $ 1,25 biljoen, ofwel $ 1.250.000.000.000.
Omdat elke grote crisis fatale gevolgen zou hebben met dit
onvoorstelbare bedrag, halen de centrale banken alles uit de kast om
de financiële markten redelijk stabiel te houden. Het is precies om
deze reden dat ze de afgelopen 12 jaar herhaaldelijk geld in het
systeem hebben gepompt en de rente steeds opnieuw hebben verlaagd - en
met succes: we hebben een voortdurende opwaartse trend op de
financiële markten ervaren van 2008 tot begin 2020 (met kleine
onderbrekingen).
Maar op een gegeven moment is de koek op. De trillingen op de markten
- veroorzaakt door het coronavirus - zijn al zó ernstig dat het water
sommige grote financiële instellingen al tot aan de lippen staat
vanwege verplichte betalingen in de derivatensector.
De scherpe koersdalingen van de aandelen van de grote banken van Wall
Street, die veel verder ging dan het verlies van andere industrieën in
de afgelopen week, toont aan dat deze problemen de aandacht van grote
beleggers niet zijn ontgaan. De dalende aandelenkoersen voor de
betrokken instellingen betekenen niets anders dan dat hun situatie
verslechtert vanwege het afnemende vertrouwen. De daling van de
olieprijs was de vonk in het kruitvat.
De paniekverkopen waren gisteren het gevolg van een mislukte OPEC-bijeenkomst
met zijn bondgenoten vorige week, toen Rusland weigerde mee te gaan
met de door OPEC voorgestelde bezuinigingen op de productie van ruwe
olie om de prijs van ruwe olie op te voeren. Na de mislukte
bijeenkomst begon Saoedi-Arabië zijn olieprijzen drastisch te verlagen
voor haar (niet-)klanten om marktaandeel te veroveren. Rusland en
Saoedi-Arabië zijn nu bezig met een spel poker met hoge inzetten - met
ogenschijnlijk weinig aandacht voor de vraag of ze een wereldwijde
kredietcrisis hebben veroorzaakt bij wereldwijde banken met uitstaande
leningen aan energiebedrijven met een zware schuldenlast. Of misschien
is dat het gewenste eindspel - om hun olieconcurrenten (vooral in de
VS) failliet te laten gaan en op die manier de prijzen weer te
verhogen.
Als u goed kijkt naar de grafieken op deze pagina van het bloedbad van
gisteren (en de afbeelding hierboven laat zien hoe een crash er
ongeveer uitziet), is het duidelijk dat er een diepe financiële crisis speelt.
Het idee (van Donald Trump) dat dit kan worden verholpen met een
vermindering van de loonbelasting is gewoon wensdenken.
En deze crisis begon niet met het coronavirus - in tegenstelling tot
wat de meeste mainstream media beweren. Krantenkoppen over het virus
verschenen pas in januari van dit jaar in de VS. Maar de Federal
Reserve begon op 17 september 2019 elke week voor honderden miljarden
dollars aan goedkope leningen te verstrekken aan de banken van Wall
Street - de eerste keer dat het dit deed sinds de financiële crisis
van 2008. U kunt 17 september 2019 in uw agenda noteren als de
feitelijke datum waarop deze Financiële Crisis II van start is gegaan.
Alle tandenloze financiële hervormingen van de Dodd-Frank-wetgeving
van 2010, samen met het terugdraaien van hervormingen sindsdien, laten
nu hun vernietigende uitwerking zien - omdat het onvermijdelijk was
dat dat móet gebeuren.
We worden dus geconfronteerd met de volgende situatie: centrale banken
en overheden zullen de komende dagen alle denkbare middelen willen
gebruiken om de situatie te stabiliseren. Allereerst zal de Fed
waarschijnlijk een verdere renteverlaging aankondigen (mogelijk tot
het min-bereik) en verdere, nog grotere, geldinjecties uitvoeren via
de repomarkt. Beide ingrepen zullen echter alleen kortstondige
oplevingen bij investeerders teweegbrengen, het effect zal snel
vervagen, net als de vorige keer. Dan zijn er nog maar twee opties:
bail-in of bail-out om de instellingen die getroffen zijn door de
derivaten-schade te redden.
Dat betekent: de aandeelhouders, beleggers en spaarders van banken
worden gedeeltelijk onteigend of de niet-presterende instellingen
worden met belastinggeld gered (onder het mom van dat zij geld krijgen
om de economie te steunen). Dit betekent dat, net als in het verleden,
zal worden getracht de schade in de financiële sector af te wentelen
op de schouders van de belastingbetalende bevolking.
Maar dit zou op een ongekende schaal moeten gebeuren voor de bedragen
die op dit moment op het spel staan, zodat je nu al kunt zeggen: het
systeem redden door bail-ins en bail-outs zoals 2007/08 is anno 2020
uiterst twijfelachtig, misschien kunnen we op zeer korte termijn al
worden geconfronteerd met de ineenstorting van het systeem.
Dit klinkt allemaal angstaanjagend en suggereert dat één van de meest
onrustige periodes in de recente geschiedenis ons te wachten staat.
Maar hoe somber dit scenario ook mag lijken, er is ook een historische
kans: een ineenstorting zou miljoenen mensen tot een direct conflict
met dit systeem brengen, hen de gevolgen ervan voor zichzelf laten
voelen en daarom vatbaar maken voor een verklaring van het
destructieve karakter ervan.
De ineenstorting zou dus de basis kunnen vormen voor een langverwachte
brede discussie over de afschaffing van het wereldwijde financiële
casino en de vervanging ervan door een democratisch monetair systeem -
op voorwaarde dat zoveel mogelijk mensen die het systeem al doorzien
of het op zijn minst beginnen te begrijpen, er dringend behoefte aan
hebben betrokken te worden bij de broodnodige informatiecampagne. Maar
voor het zover is kunnen door veel burgers net zo goed de hooivorken
tevoorschijn zijn gehaald.....
[10 maart 2020]
