In augustus 2011 valt er een brief van de Europese Centrale Bank in de brievenbus van de Italiaanse regering. Wat volgt op de brief is een drastische bezuinigingsgolf die ook gevolgen zal hebben voor de gezondheidszorg. In haar brief stelde de ECB dat bescherming tegen stijgende rentetarieven op Italiaanse staatsobligaties alleen zou worden verleend bij forse bezuinigingen. In de trojka had ze de EU-Commissie en het Internationaal Monetair Fonds achter zich. De Italiaanse regering heeft deze bezuinigingen doorgevoerd, waardoor het aantal ziekenhuizen in het land met 15% is gedaald. De crisis in de gezondheidszorg met betrekking tot de huidige pandemie is een gevolg van dit desastreuze bezuinigingsbeleid.
De reden waarom het Corona-virus zoveel mensen in Italië doodt, is
het gebrek aan behandelingscapaciteit in ziekenhuizen. En dit is op zijn
beurt te wijten aan het feit dat de Europese Centrale Bank, met steun
van de Duitse regering, de Italiaanse regering die in moeilijkheden
verkeerde, zó lang chanteerde totdat zij haar uitgaven voor de
gezondheidszorg in dat land omlaag bracht.
Het was 2011 dat als gevolg van de financiële crisis beleggers in
obligaties steeds hogere rendementen eisten om Italiaanse obligaties in
hun portefeuille te stoppen. Het toenmalige hoofd van de Italiaanse
centrale bank, Mario Draghi, en het toenmalige hoofd van de Europese
Centrale Bank, Jean-Claude Trichet, schreven een brief aan de Italiaanse
regering, die ze tot overmaat van ramp ook aan de pers hebben moeten
verstrekken. In die brief werd opgeroepen tot forse bezuinigingen op de
overheidsuitgaven, een harde voorwaarde van Draghi en Trichet voor het (toen
al) opkopen van Italiaanse obligaties.
De tekst van de brief hebben wij (in PDF)
online staan.
De Italiaanse regering heeft toen deze bezuinigingen doorgevoerd,
waardoor het aantal ziekenhuizen in het land met 15% omlaag ging. De
crisis in de huidige zorg met betrekking tot de huidige pandemie is een
gevolg van dit bezuinigingsbeleid. Opgemerkt moet worden dat er niet is
bezuinigd op bijvoorbeeld de militaire begroting. Nee, er was een
gerichte eis vanuit de Europese Centrale Bank om sociale kaalslag, "verhoging
van de efficiëntie" in de gezondheidszorg en privatisering.
Het Corona-virus treft sociale infrastructuren in de EU die zijn
uitgeput door ten minste een decennium van hard bezuinigingsbeleid. In
de crisis van de eurozone die begon met de financiële crash van 2007 en
2008, hebben de Europese Commissie en de ECB alles in het werk gesteld
om de banken en andere spelers op de financiële markten systeemrelevant
te verklaren en ze met miljarden euro's te redden.
Overheidsuitgaven voor sociale kwesties zouden, zo zei men, de groei
belemmeren. Om deze reden zijn de gezondheidsstelsels geherstructureerd
en zijn de openbare begrotingen verlaagd in overeenstemming met
neoliberale concepten. Dit had niet alleen gevolgen voor Italië; ook de
Spaanse regering moest een bezuinigingsprogramma ondertekenen.
Het was op de vrijdag voor Kerstmis 2014, toen Trichet er zeker van was
dat openbaarmaking minimale aandacht zou trekken, dat de Europese
Centrale Bank (ECB) onder druk van een Spaanse advocaat een schandalige
brief (gedateerd 5 augustus 2011) van voormalig ECB-chef Trichet aan het
toenmalige hoofd van de Spaanse centrale bank, de Spaanse premier
Zapatero, "publiceerde". De ECB plaatste die brief zonder waarschuwing
in de krochten van de websites van de ECB op internet. Die strategie
werkte.
Alleen in Spanje viel de aankondiging de pers op. Iedereen die er nog
van overtuigd moet zijn dat de ongekozen technocraten in Frankfurt met
hun speciale politieke agenda niet alleen een beetje te veel macht
hebben, maar veel te veel, zouden de brief moeten lezen.
We hebben de brief (PDF) in de Engelse vertaling op onze site
hier online
staan.
De onderdanige reactie van het hoofd van de Spaanse regering, de
volgende dag, werd ook door de ECB in het Engels gepubliceerd. Ook deze
brief staat bij ons
online (in PDF).
In de commanderende brief vermelden Trichet en Fernández-Ordóñez in
detail wat de Spaanse regering moet doen om de arbeidsrechten en de
lonen te verlagen, evenals de bezuinigingen op de overheidsuitgaven,
waarvoor in ruil de ECB Spaanse staatsobligaties koopt en daarmee de
speculatieve rentetarieven verlaagt die door de financiële spelers op de
markt zijn opgedreven. In zijn antwoord meldt Zapatero de uitvoering van
de gegeven orders en spreekt de hoop uit dat de ECB nu Spaanse
obligaties zal kopen.
Zapatero ontkende koppig het bestaan van de geheime brief, ook ten
overstaan van het Spaanse parlement, totdat hij die twee jaar later in
zijn memoires publiceerde. Vervolgens weigerde de ECB de brief tot
Kerstmis 2014 openbaar te maken. De vereiste maatregelen werden
grotendeels uitgevoerd, de ECB kocht Spaanse staatsobligaties en het ESM
hielp de Spaanse banken te herstructureren.
Als gevolg hiervan werd er alleen al in 2012 met 5,7% bezuinigd op de
gezondheidszorg. Maar het is bekend dat Griekenland het hardst is
getroffen: tussen 2009 en 2016 zijn de overheidsmiddelen bijna
gehalveerd van 16,2 miljard naar 8,6 miljard. Meer dan 13.000 artsen en
meer dan 26.000 andere gezondheidswerkers zijn ontslagen. 54 van de 137
ziekenhuizen werden gesloten en het budget voor de overige ziekenhuizen
werd met 40% verlaagd.
Destijds drongen diverse regeringen in de EU aan op forse bezuinigingen
als voorwaarde van financiële hulp aan behoeftige regeringen - en dat is
gelukt. Maar kijk naar de huidige situatie: toen Italië via het
EU-mechanisme "EU Civil Protection Mechanism" om onmiddellijke steun
vroeg in het licht van de corona-pandemie eind februari, volgde er uit
Brussel of Frankfurt geen enkel reactie. Geen enkel EU-land stuurde hulp
in wat voor vorm dan ook: medische apparatuur of personeel. Ondertussen
heeft de Chinese regering volksgezondheidssteun kunnen verlenen voor de
bestrijding van de pandemie met medische goederen en
personeelsoverdrachten. Er worden ook hulpleveringen uit China verwacht
in Spanje en Servië en andere landen.
We zien vandaag de dag hoe de vorming van de eenheid in de Europese Unie
forse averij oploopt: met de huidige coronapandemie is de "sturende
kracht" achter de EU, de Duitse federale regering, er nu op uit om de
export van beschermende medische kleding naar de buurlanden te voorkómen.
De EU-commissaris voor de interne markt Thierry Breton heeft tot nu toe
afgezien van kritiek op dit eenzijdige optreden van de economisch
machtigste EU-staat. De onvoldoende overeengekomen grensafsluitingen
voor het buurland veroorzaakten wel scherpe kritiek in Parijs. Duitsland
zet ook de voet op de rem aangaande de economische onrust die het gevolg
zijn van de Corona-crisis. Terwijl de Italiaanse EU-commissaris voor
Economische Zaken Gentiloni, in het kader van de recente
Eurogroepvergadering, campagne voerde om snel geld te verstrekken via
het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), hield de Duitse federale
minister van Financiën Scholz zich op de vlakte. Tot nader order kunnen
geen goedkope ESM-leningen worden aangegaan. Op mondiaal niveau in een
steeds meer multipolaire wereldorde lijkt de Duitse federale regering in
deze situatie ook de meest dominante Europese speler zonder menselijk
gezicht te zijn.
De door de Europese Unie ingevoerde kaalslag van de sociale
infrastructuur in de eurozone, al zeker tien jaar gaande, is een factor
die de bestrijding van de Corona-pandemie moeilijker heeft gemaakt en
vele levens zal kosten.
We hebben de twee geheime brieven van de ECB naar de Italiaanse en
Spaanse regering genoemd, met de bevelen om op te treden, maar ook de
regering van Ierland, i.c. de Ierse minister van Financiën Brian Lenihan,
had er één in de bus gekregen. Daarover meer in het artikel voor onze
abonnee's.
De acties van de ECB en een aantal regeringen in de EU destijds maken
het uiteenvallen van de monetaire unie en mogelijk de Europese Unie zelf
nòg waarschijnlijker. Dat kan ons niet snel genoeg gaan.
[24 maart 2020]
