Met de financiële dienstverlener Wirecard is er weer een bedrijf toegetreden tot de DAX-elite, die wegzinkt in een draaikolk van schimmige zaken, fraude en misdaad. De oprichter van Wirecard, Markus Braun, werd maandag in München gearresteerd. Sinds dinsdag is hij door het betalen van een borgsom van vijf miljoen euro vrijgelaten onder strikte registratievereisten. Het Duitse parket onderzoekt vermoedelijke boekhoudfraude en manipulatie van beurskoersen.
Het verhaal van een Duits Enron die miljarden dollars kon rapporteren die waarschijnlijk niet bestonden, en toezichthouders die het allemaal best vonden.
De bekende Duitse betalingsdienstverlener Wirecard heeft uitstel
van betaling aangevraagd. Het bedrijf is niet meer in staat aan zijn
financiële verplichtingen te voldoen. De schuldenlast is enorm.
Wirecard is verwikkeld in een omvangrijk boekhoudschandaal. Omzetten
opkrikken om de aandelenkoers van het bedrijf te manipuleren. De koers
van het aandeel is in no-time kompleet onderuit gegaan.
Geen enkel toonaangevend bedrijf in Duitsland is zó snel ingestort.
Bij Wirecard AG duurde het slechts een week voordat bekend werd dat er
een financieel miljardengat ontdekt was en dat faillissement zou
worden aangevraagd. Het faillissement van Wirecard is ook een
juridisch faillissement van het financieel toezicht bij onze
oosterburen en uiteindelijk een politiek faillissement van de federale
Duitse overheid. Ze hebben allemaal gefaald. In Duitsland moeten er
kennelijk eerst grote economische schandalen en verschrikkelijke
schade zijn voor belastingbetalers of, zoals in het geval van Wirecard,
voor aandeelhouders voordat er politieke gevolgen komen. Of misschien
gewoon worden aangekondigd.
Neem bijvoorbeeld het enorme dieselschandaal, waar de Duitse
autofabrikanten achteraf bezien zonder noemenswaardige kleerscheuren
uit tevoorschijn zijn gekomen. De emissiemanipulaties van VW werden
niet ont door het Kraftfahrt-Bundesamt, maar door de Amerikaanse
autoriteiten. Hetzelfee geldt voor het belastingschandaal Cum-Ex. Dit
gaat terug tot de financiële crisis in 2007 en 2008, toen tal van
grote banken speculeerden en door de Duitse staat moesten worden gered
om nòg grotere schade aan het financiële systeem en de samenleving te
voorkomen. Aanklagers en justitie worden nu ook gedwongen fouten van
de politiek te herstellen.
De aanvraag voor surseance werd ingediend bij een rechtbank in München.
Onduidelijk is of er ook uitstel van betaling wordt aangevraagd voor
dochterbedrijven van Wirecard.
Het in 1999 opgerichte bedrijf, dat elektronische betalingen,
creditcards en dergelijke aanbiedt, was een ster op de Duitse beurs.
Het was nooit echt duidelijk waarop het ondoorzichtige bedrijfsmodel
van Wirecard was gebaseerd. De aandelenkoers steeg binnen enkele jaren
van 35 naar 190 euro. Oprichter Braun, die zeven procent van de
aandelen bezit, werd miljardair. In september 2018 verving Wirecard de
Commerzbank in de DAX, de index van de 30 meest waardevolle Duitse
groepen. Grote investeerders, zoals de DWS-fondsdochter van Deutsche
Bank en Union Investment, investeerden hierin op grote schaal op het
moment dat er al twijfels bestonden over de handelspraktijken van
Wirecard (en waardoor de aandelenkoers nog verder steeg).
Bij Wirecard groeit het bewijs van wereldwijde fraude. Grote bedragen
zouden uit de groep zijn gestroomd naar belastingparadijzen. Het
accountantskantoor EY (voorheen Ernst & Young), dat jarenlang de
boekhouding van Wirecard controleerde, spreekt van een "geraffineerde
fraude".
De onderneming maakte eind vorige week bekend dat er een kleine 2
miljard euro zoek was. Later maakte het bedrijf bekend dat dit geld
mogelijk nooit heeft bestaan. De financiële publicaties
van de afgelopen jaren zijn weer ingetrokken. Talrijke onderzoekers,
auditors en advocaten zijn nu druk bezig het bedrijf te onderzoeken.
Uit hun kringen wordt gezegd dat twijfelachtige consultancy- en
leningscontracten grote miljoenenbedragen van de groep hebben
weggeleid. Het gaat hier o.m. om leningen die niet waren gedekt.
Kringen binnen het bedrijf hebben gezegd dat dat altijd al raar was
geweest, maar de vorige directie had de zorgen altijd
gebagatellisseerd.
Eerst werd vermoed dat de ontbrekende miljarden waren doorgesluisd
naar twee
Aziatische banken op de Filipijnen, maar de Filipijnse centrale bank
verklaard dat het geld nooit in het financiële systeem van het
land terecht is gekomen. Een deel van het geld ging naar bedrijven in
belastingparadijzen, zegt één van degenen die Wirecard onderzoeken. Er
zijn signalen dat veel ondernemingen buiten Europa op een piramidespel
leken. De oude accountant van Wirecard, het eerder genoemde EY, ziet
ook tekenen van een wereldwijde fraudezaak bij de aanbieder van
betalingsdiensten.
Er zijn "duidelijke tekenen dat dit een uitgebreide en verfijnde
fraude was waarbij een grote verscheidenheid aan partijen over de hele
wereld van verschillende instellingen betrokken was, met als doel
misleiding", aldus een verklaring van de Duitse dochteronderneming van
EY. De accountantsorganisatie spreekt van frauduleuze afspraken waarin
met veel moeite verkeerde sporen zijn uitgezet. EY heeft jarenlang de
balans van Wirecard goedgekeurd en staat nu zelf onder druk.
Wirecard is nog in gesprek met zijn
geldschieters over extra financiering om de crisis te overleven en
bekijkt mogelijkheden rond kostenbesparingen, desinvesteringen en het
stopzetten van bepaalde activiteiten.
Kredietbeoordelaar Moody’s heeft Wirecard afgewaardeerd naar
junkstatus vanwege de grote financiële risico’s bij de
onderneming. De beurswaarde van 20 miljard euro is verdampt.
Iedereen die de acties van de toezichthoudende autoriteiten in de
Wirecard-zaak wil begrijpen, moet eerst weten wat short sales zijn en
hoe men dit financiële instrument moet classificeren. Als we het
hebben over short sales, gaat het meestal over zogenaamde covered
short sales. Dit werkt als volgt: op de beurs kun je niet alleen
wedden op stijgende maar ook op dalende koersen. Als u bijvoorbeeld
speculeert dat de aandelenkoers van bedrijf X de komende dagen of
weken zal dalen, kunt u tegen een vergoeding een aandelenpakket van
een aandeelhouder van bedrijf X lenen en deze onmiddellijk op de beurs
verkopen. Als - zoals voorspeld - de koers is gedaald, koopt de
speculant de aandelen tegen een lagere prijs en geeft ze terug aan de
kredietverstrekker. Als de koers bijvoorbeeld vandaag 100 euro
bedraagt en binnen een week daalt tot 90 euro, heeft de speculant
met deze transactie een winst van 10 euro (minus kosten) behaald.
Stijgt de koers echter tot 110 euro, dan maakt de speculant een (tegengesteld,
dus) verlies van 10 euro (plus kosten).
Dergelijke transacties komen vaak voor, maar worden meestal zeer
kritisch bekeken in openbare en politieke debatten. En daar is een
reden voor. In - naïeve - theorie zijn aandelen nog steeds slechts een
bijzondere vorm van handelen in een bedrijf en worden ze wijd
verspreid onder veel kleine aandeelhouders. Aandeelhouders hebben
natuurlijk altijd belang bij stijgende koersen, dus speculanten die
geïnteresseerd zijn in dalende koersen beïnvloeden met hun gedrag de
aard van de aandelenmarkt, die op die manier volledig in tegenspraak
is met de praktijk. Hoe begrijpelijk de kritiek op short sellers ook
is, het werkt contraproductief in het bestaande financiële kapitalisme,
waarbij aandelen worden gekocht en verkocht met tussenpozen van een
nanoseconde en slechts een klein deel van de transacties afkomstig is
van mensen of bedrijven die op de lange termijn vertrouwen op
stijgende koersen. Het Wirecard-voorbeeld laat dit heel goed zien.
Jarenlang is het aandeel Wirecard meer dan welk ander aandeel dan ook
gepusht door financiële media, online en offline, en financiële
trollen in forums en blogs. De betaaldienstverlener uit Aschheim werd
geprezen als het volgende "grote Ding" met de actieve steun van de
eigenwijze ondernemer Braun; en welke aandeelhouder droomt er niet van
om een van de eerste aandeelhouders te zijn van een wereldwijd
bedrijf als Apple, Cisco, Tesla of Amazon?
Maar hoe sneller en hoger de koersen stegen, hoe duidelijker het werd
dat er iets niet klopte met de cijfers van het bedrijf. De Duitse
mainstream media hadden echter geen interesse om de zaak te
onderzoeken. In financiële blogs en fora in de VS werden echter
herhaaldelijk beschuldigingen geuit, gebaseerd op beweringen van
klokkenluiders, dat Wirecard luchthandel bedreef, vooral in de
Aziatische zaken, klanten en verkopen zou verzinnen en winsten zou
rapporteren die in feite niet werd behaald. Inmiddels weten we dat
deze beweringen op waarheid berustten, in ieder geval had men het
destijds moeten onderzoeken.
Natuurlijk waren al deze beweringen ook bekend bij de Duitse
regelgevende instanties. Eerst keek men echter moeizaam weg. Ze wilden
tenslotte het in Duitsland gemaakte fintech-wonder niet in gevaar
brengen. Zijn succesverhaal was mooi - te mooi om waar te zijn.
In plaats daarvan volgden ze een taktiek die Wirecard zelf had
ontworpen om de aandacht van de aantijgingen af te leiden. Wirecard
presenteerde zich als slachtoffer; als het slachtoffer van short
sellers die valse beschuldigingen uitten om de aandelenkoers van de
onschuldige onderneming te laten crashen en deze vervolgens te
verzilveren.
Dit verhaal is best slim, gebaseerd op precies die vooroordelen die
veel investeerders, de mainstream media en blijkbaar ook de Duitse
toezichthouder hebben van het - en dat is inderdaad het geval -
geldhongerige hedgefonds uit Londen dat groot is in de short
sales-business. Daarbij verzuimden ze zich plichtsgetrouw een andere,
veel plausibeler lezing voor te stellen.
Een bedrijf dat heel goed werkt en waarvan de aandelenkoers niet
genadeloos is opgedreven door geïnteresseerde partijen, is een zeer
ongeschikt doelwit voor short sellers. Ze springen graag op de "rotte
appels" in de mand, op bubbels die snel zullen barsten. En Wirecard
was de meest rotte appel in de mand van de Duitse beurs - een ideaal
slachtoffer voor de hedgefondsen uit Londen, die wedden op het barsten
van de Wirecard-bubbel. Op het hoogtepunt van de aanval werd elk
vierde (!) Wirecard-aandeel uitgeleend aan short sellers. Ze hadden
echter niet verwacht dat de Duitse toezichthoudende autoriteiten met
hun rotte appel aan de slag zouden gaan.
Dit leidt tot die gedenkwaardige gebeurtenissen in het voorjaar van
2019. De Britse Financial Times heeft opnieuw op grote
onregelmatigheden gewezen - er waren opnieuw documenten van
klokkenluiders over het bedrijf naar de krant gelekt. Opnieuw ging het
om luchthandel, nepklanten en zogenaamde verkopen in Azië.
En wat deed het Duitse financiële toezicht?
Het deed geen onderzoek naar Wirecard, maar naar de FT-journalisten
die het schandaal hadden ontdekt. Ze zouden deel uitmaken van een
samenzwering die erop gericht was de koers van Wirecard te manipuleren
in het belang van short sellers. Zelfs het parket in München werd door
Wirecard aangetrokken en startte geen onderzoek tegen Wirecard, maar
tegen de journalisten.
Zelfs de hoogste toezichthoudende autoriteit, BaFin, onderzocht de
beweringen van de Financial Times niet, maar dwong in plaats daarvan
een verbod op shortselling van het Wirecard-aandeel af. Dit voorkwam
ook de dringend noodzakelijke neerwaartse correctie en droeg ertoe bij
dat de zeepbel nog groter werd en dat de weinige, nietsvermoedende
aandeelhouders (die nu ècht werden misleid)nog grotere verliezen te
incasseren. En het Duitse federale Ministerie van Financiën heeft deze
procedure als opper-toezichthouder doorgezet. Als verantwoordelijk
minister Olaf Scholz nu klaagt over fouten van de autoriteiten, moet
men zich ook afvragen waarom hij, als de toenmalige hoogste werkgever,
niet toestond dat deze gebeurtenissen werden gecontroleerd. De Duitse
toezichthouders hebben op alle niveaus gefaald, maar Olaf Scholz
draagt hiervoor de politieke verantwoordelijkheid.
Waarom zijn deze evenementen in het voorjaar van 2019 zo belangrijk?
In de mainstream media vraagt men zich af hoe een bedrijf zó dom kan
zijn om niet op te merken dat 1,5 miljard euro gewoon zoekraakt. Deze
vraag is onjuist. De correctere vraag zou zijn waar deze - de facto
niet bestaande - 1,5 miljard euro eigenlijk vandaan komt?
Het antwoord kan verband houden met de beweringen van de Financial
Times. Iedereen die niet-bestaande boekingen maakt, verkopen en
retouren verzint, moet de resulterende bedragen ergens boeken. De 1,9
miljard euro aan fiduciaire fondsen in Azië zijn dus zeer
waarschijnlijk precies deze fictieve bedrijfsopbrengsten van de
fictieve onderneming die destijds werd gerapporteerd. In de loop der
jaren heeft Wirecard daarom € 1,9 miljard aan valse winsten
gegenereerd; geen wonder dat de aandelenkoers omhoog schoot. Als de
Duitse regelgevende instanties niet actief hadden weggekeken, zou een
dergelijk tekort nooit zijn opgetreden. Niet alleen de directie van
Wirecard en de accountants van Ernst & Young zijn verantwoordelijk
voor dit financiële schandaal, maar ook de Duitse toezichthouders en
uiteindelijk hun hoofd-opdrachtgever Olaf Scholz.
Het Wirecard-schandaal laat ook zien dat de Duitse politiek niets
heeft geleerd van eerdere schandalen. Terwijl elke bakker ten
overstaan van de belastingdienst tijdens een belastingcontrole elke
euro in zijn boeken moet verantwoorden, kijkt men bij een vermeend
fintech-wonderbedrijf, dat zo mooi aansluit bij het motto van Beieren
van Laptop en Lederhosen, de andere kant op waardoor men niet merkt
dat er meer dan 1,5 jaar fictief inkomen is opgebouwd... en dat zou
slechts het topje van de ijsberg kunnen zijn, want het in best wel
waarschijnlijk dat andere lijken verborgen zijn in de kasten van
Wirecard.
ABN AMRO en ING kunnen mogelijk elk voor 180 miljoen euro het schip in gaan
mocht het faillissement over
Wirecard worden uitgesproken. Dat meldt persbureau Bloomberg. De twee
Nederlandse banken waren samen met dertien andere banken met Wirecard
in gesprek over een verruiming van een kredietfaciliteit van 1,75
miljard euro (die Wirecard voor 90 procent
had opgebruikt).
In de inleiding vergeleken we Wirecard met het Amerikaanse
energiehandelsbedrijf Enron. Dat was in de jaren negentig uitgegroeid
tot het zevende grootste Amerikaanse bedrijf dankzij financiële
speculatie, criminele methoden en goede politieke relaties. In 2001
stortte Enron ineen en bracht de hele Amerikaanse economie flinke
schade toe. Met een balanstotaal en schulden ter waarde van $ 80
miljard was dit toen het grootste faillissement ooit in de Amerikaanse
bedrijfsgeschiedenis.
Dat gebeurde 19 jaar geleden. Sindsdien is de kloof tussen de
financiële oligarchie en de bevolking enorm vergroot. Na de financiële
crisis van 2008, die ook het gevolg was van criminele financiële
speculatie, en tot en met de corona-crisis, sluisden centrale banken
biljoenen naar de financiële markten om de koersen kunstmatig op te
drijven. De doorsnee burger betaalt de rekening in de vorm van
intensievere uitbuiting - met medewerking van de politiek.
Het is kenmerkend voor het hedendaags kapitalisme waar criminele
tradities hoogtij vieren. Wirecard is slechts de laatste van een hele
reeks bedrijven die hun slechte machinaties zijn tegengekomen. Wat
Duitsland betreft: neem Volkswagen, 's werelds grootste autobedrijf,
dat zijn bedrijfsmodel baseerde op de illegale manipulatie van
uitlaatgaswaarden - en hiervoor tientallen miljarden moest betalen
betalen voor compensatie en boetes. Deutsche Bank heeft een leidende
rol gespeeld in de criminele sector die tot de financiële crisis van
2008 heeft geleid - en is daar tot op heden niet van hersteld. Bayer
heeft met de overname van het beruchte Amerikaanse bedrijf Monsanto
geprobeerd wereldleider te worden in de landbouwchemie en
biotechnologie en is nu aansprakelijk voor de criminele activiteiten
van Monsanto. Desalniettemin krijgt zij grote steun van de Europese
Unie, vooral ten aanzien van het verdelgingsmiddel Round Up, dat
bijzonder schadelijk is voor de menselijke gezondheid maar
desalniettemin op grote schaal kan worden gebruikt.
[27 juni 2020]
