Waarom sturen de VS zoveel wapens naar Oekraïne? Vast niet vanuit christelijke goedheid. Eén van de redenen - naast het feit dat de Amerikanen Rusland van de kaart willen vegen - is omdat o.a. drie grote Amerikaanse multinationals van het land van Zelensky 17 miljoen hectare groot land in hun bezit hebben. Met bijvoorbeeld graan dat niet geëxporteerd kan worden. Het gaat over Cargill, Dupont en Monsanto...
Opening van de Oekraïense agrarische markt
Hoewel Oekraïne grote stukken van de meest vruchtbare landbouwgrond
ter wereld heeft, is de rijkdom van zijn landbouwsector al lang buiten
het bereik van zijn boeren. In een land dat bekend staat als "de
graanschuur van Europa" wordt de landbouw gedomineerd door oligarchen
en multinationals sinds de privatisering van staatsgrond na de
ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991.
In de afgelopen dertig jaar is geen enkele regering in staat geweest
om deze status-quo aanzienlijk te veranderen.
Terwijl aanhangers beweren dat de agrarische markt essentieel is om de
buitenlandse investeringen aan te trekken die de Oekraïense landbouw
nodig heeft om zijn volledige economische potentieel te bereiken,
geloven veel Oekraïners dat hun landbouw alleen maar corrupter zal
worden en door machtige belangen zal worden gecontroleerd als gevolg
van de jren geleden ingezette nieuwe landhervorming.
De wet " Over wijzigingen van bepaalde wetten van Oekraïne met
betrekking tot de voorwaarden voor de handel in landbouwgrond" (wet
552-IX) is een sleutelelement van het liberaliseringsprogramma dat
geruime tijd geleden is besproken door president Volodymyr Zelensky en
de westerse internationale instellingen die zijn regering ondersteunen.
Het werd in maart 2020 aangenomen door de Verchovna Rada, het
eenkamerstelsel van Oekraïne, als voorwaarde voor het verkrijgen van
een lening van $ 5 miljard van het Internationaal Monetair Fonds (IMF)
aan een financieel bedreigde regering. Onder de westerse
internationale instellingen bevinden zich multinationals als Dupont,
Cargill en gifmenger Monsanto (Bayer).
De moeilijke geschiedenis van grondbezit in Oekraïne
Toen Oekraïne deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, was al het land
eigendom van de staat en werkten boeren in staats- en collectieve
boerderijen. In de jaren negentig privatiseerde de regering, geleid en
ondersteund door het IMF en andere internationale instellingen, een
groot deel van de landbouwgrond van Oekraïne en deelde het certificaten
uit die individuele arbeiders konden gebruiken om eigendom te krijgen
van een apart stuk grond.
Maar omdat Oekraïne in een landelijke economische neergang verkeerde
en de bevolking het erg slecht had, verkochten velen hun certificaten
(voor een appel en een ei) door, waardoor een proces begon dat leidde
tot een toenemende concentratie van land in handen van een nieuwe
oligarchische klasse. Dat is één van de kernactiviteiten van het IMF:
landen leningen verstrekken, leeg plunderen en het vervolgens in de
afgrond duwen.
Om dit proces van herverdeling van grond te stoppen, stelde de
Oekraïense regering in 2001 een moratorium in dat een einde maakte aan
de verdere privatisering van staatsgrond en bijna alle particuliere
grondoverdrachten, met een paar uitzonderingen zoals erfenissen.
Hoewel het moratorium bedoeld was tijdelijk te zijn, werd het
herhaaldelijk verlengd vanwege het falen van de Verchovna Rada en vele
presidentiële regeringen om wettelijke hervormingen door te voeren die
een eerlijker systeem van grondbezit mogelijk zouden maken. 41 miljoen
hectare, of ongeveer 96% van de landbouwgrond in Oekraïne viel onder
het moratorium. Ongeveer 68% of 28 miljoen hectare van dit land is in
particulier bezit (hoewel niet alles is verdeeld in specifieke
percelen), met ongeveer zeven miljoen kleine landeigenaren in het
land.
Hoewel het moratorium verdere grondaankopen verhinderde, kon de
landbouwgrond nog steeds worden verpacht en veel kleine landeigenaren
verpachtten hun land aan zowel binnenlandse als buitenlandse bedrijven.
De regering van president Zelensky beweerde dat minstens vijf miljoen
van de meer dan tien miljoen hectare staatsgrond illegaal was
geprivatiseerd onder vorige regeringen.
Hoewel het moeilijk is om betrouwbare gegevens te vinden over wie
Oekraïense landbouwgrond pacht (veel pachtovereenkomsten zijn niet
geregistreerd), vermeldt de Land Matrix-database grote
grondtransacties van in totaal 3,4 miljoen hectare, zowel door
Oekraïense als buitenlandse bedrijven. Volgens andere schattingen
bedraagt de omvang van de grond die door de grootste bedrijven in
Oekraïne wordt gehuurd meer dan zes miljoen hectare.
Wet 552-IX maakte een einde aan het moratorium en stond particulieren
toe om vanaf 1 juli 2021 tot 100 hectare grond te kopen. Zowel
particulieren als rechtspersonen (d.w.z. bedrijven) kunnen vanaf 1
januari 2024 tot 10.000 hectare kopen.
Banken kunnen land overnemen als de lening niet wordt terugbetaald,
maar moeten het binnen twee jaar land veilen voor agrarische doeleinden.
Personen of entiteiten die momenteel grond pachten, krijgen voorrang
("voorkooprecht") wanneer de grond bestemd is voor aankoop. Een
langdurig verbod op grondaankopen in Oekraïne door buitenlandse
personen en bedrijven zal worden gehandhaafd, hoewel zij de
mogelijkheid behouden om grond te leasen.
De regering en internationale instellingen hebben landhervorming
gepromoot als een manier om het volledige potentieel van Oekraïense
landbouwgrond te "ontsluiten" door de landbouwsector aantrekkelijker
te maken voor internationale investeerders.
Arup Banerji, directeur van de Wereldbank voor Oost-Europa, zei vorig
jaar nog dat de hervorming "Oekraïne in staat stellen zijn economisch
potentieel te gebruiken en het leven van Oekraïners te verbeteren."
Maar deze retoriek druist in tegen de brede oppositie van het
Oekraïense publiek, met meer dan 64% van de mensen die tegen het
creëren van een nieuwe agrarische markt is, bleek uit een peiling van
april 2021.
Het wantrouwen van de Oekraïners is niet ongegrond. Het belangrijkste
argument van de aanhangers van de landhervorming is de verwachte
impact op de economische groei. Volgens de International Finance
Corporation (IFC), de particuliere tak van de Wereldbank, zou het
opheffen van het moratorium op de verkoop van grond de jaarlijkse
bbp-groei van Oekraïne gedurende vijf jaar met ongeveer 1-2 procent
doen toenemen.
Deze stijging zal naar verwachting echter vooral te wijten zijn aan "het
vertrek van producenten met een lagere toegevoegde waarde en de
uitbreiding van producenten met een hogere toegevoegde waarde naarmate
de grondprijzen stijgen." De Wereldbank verwacht dan ook duidelijk dat
de Landhervormingswet de armere, kleinere boeren uit de landbouwmarkt
zal duwen en zal helpen bij de ontwikkeling van grotere boerderijen.
Het Amerikaans beleid ten aanzien van multinationals en andere (arme)
landen begint steeds meer smoel te krijgen, en dateert al van vóór de
door de VS georganiseerde en met miljarden dollars gefinancierde coup
op het Maidanplein in Kiev in 2014.
De landhervormingswet ondermijnt de toegang van boeren tot land
Veel kleine boeren zullen in de periode voor 2024 geen grote
hoeveelheden land kunnen kopen omdat land tegen (voor hen) hoge
prijzen wordt verkocht en veel kleinere boeren al financieel en met
schulden worstelen. Hoewel boeren hoopten te profiteren van de
voorkeursrechten die door de nieuwe wet aan bestaande huurders werd
verleend, is het gevolg van deze clausule dat er in feite
ruilverkaveling bevorderd wordt, aangezien veel van de huurders grote
(internationale) bedrijven zijn.
Zelfs wanneer de pachters kleine of middelgrote boeren zijn, staat de
wet hen toe hun voorkooprechten over te dragen aan andere partijen -
in wezen zien we hier het herscheppen van de dynamiek van de jaren
negentig toen landeigenaren de certificaten doorverkochten die werden
gegeven in de eerste golf van privatisering, waardoor de ontluikende
kliek van oligarchen voor een habbekrats de controle over het grote
areaal land kregen.
Bovendien, volgens het Oekraïense Netwerk voor Plattelandsontwikkeling
en maatschappelijke organisaties uit Kiev en de academische wereld, "blijft
de meeste particuliere landbouwgrond nog jarenlang in
pachtovereenkomsten met grote commerciële boerderijen", zodat het land
misschien niet eens beschikbaar is voor individuele boeren die ze
eerder hebben gekocht. En in 2024, wanneer ze concurrentie krijgen van
grote bedrijven, kunnen ze het helemaal schudden omdat die hen altijd
zullen kunnen overbieden.
Er is wijdverbreide bezorgdheid dat als gevolg van de ongebreidelde
corruptie in Oekraïne (die volgens president Zelensky niet bestaat) en
de zwakke rechtsstaat kleine boeren weinig kans zullen hebben om hun
rechten na te streven in het licht van de toenemende concurrentie van
de landbouwindustrie.
Voor veel burgers is het grootste probleem met deze wet de
mogelijkheid van illegale inbeslagname van land door buitenlandse
bedrijven, bijvoorbeeld door het ondoorzichtige eigendom van een
Oekraïens bedrijf, waarbij wordt geprofiteerd van de machteloze
gerechtelijke en regelgevende systemen van het land. Bij enkele van de
grootste grondtransacties in Oekraïne van de afgelopen jaren waren
buitenlandse bedrijven betrokken die alles in het werk stellen om de
nieuwe wet te omzeilen en het eigendom van de grond te verkrijgen.
Bovendien is volgens de juridische interpretatie van de nieuwe wet het
verbod op grondbezit door buitenlanders niet van toepassing op
schuldeisers die grond kopen door middel van hypothecaire executie -
een buitenlandse bank zou daarom mogelijk het land van een kleine boer
kunnen overnemen en het op een veiling verkopen, waar grote
ondernemingen steevast een voordeel hebben.
Ondersteuning voor agribusiness, niet voor kleine boeren
De Wereldbank rechtvaardigde de oprichting van een (landbouw)grondmarkt
als een manier voor boeren om toegang te krijgen tot financiering. De
instelling verwacht echter dat dit zal gebeuren door boeren die hun
land gebruiken als onderpand voor bankleningen, en niet door
financiële en institutionele mechanismen te introduceren die boeren
effectief kunnen financieren. Daarentegen ontvangen de grootste
landbouwbedrijven van Oekraïne veel meer van internationale
kredietinstellingen zoals de Europese Bank voor Wederopbouw en
Ontwikkeling (EBRD) en de Europese Investeringsbank (EIB), naast de
regelmatige steun van de Oekraïense regering door middel van
belastingvoordelen en subsidies.
In de afgelopen jaren waren de ontvangers van deze leningen Kernel,
MHP en Astarta, die qua totale grondbezit tot de top vijf van grootste
landbouwbedrijven in Oekraïne behoorden. Zo ontving Kernel sinds 2018
$ 248 miljoen aan verschillende leningen van de EBRD, ontving MHP
vanaf 2010 ongeveer $ 235 miljoen van de EBRD en in 2014 ongeveer $
100 miljoen van de EIB, en ontving Astarta $ 95 miljoen van de EBRD
van 2008 en ongeveer 60 miljoen dollar van de EIB in 2014.
Buitenlandse financiële instellingen, zoals de EBRD en de EIB,
financieren niet alleen de machtigste landbouwbedrijven en
landeigenaren, maar ook bedrijven die behoren tot de rijkste mensen
van het land - zo stond MHP-oprichter Yuriy Kosyuk in 2019 op de 11e
plaats van de lijst van rijkste personen in Oekraïne. Deze oligarch kennen we nog
van een akkefietje uit 2009. Toen begon hij met de bouw van een
luxueus landgoed met een paleis in het dorp Khotiv, op het grondgebied
van de Khotiv-nederzetting uit de Scythische tijd. Dit en enkele
andere delen van de nederzetting waren eerder uit het grondgebied van
een archeologisch monument gehaald. De constructie vernietigde het
noordelijke deel van de nederzetting (een van de rijkste aan
overblijfselen van oude gebouwen en omringd door het hoogste deel van
de verdedigingswal), evenals het omringende landschap. Volgens Kosyuk
zelf is "wat gebouwd is in de diepte en heeft niets te maken met de
nederzetting".
Het gaat multinationals natuurlijk niet alleen om (goedkoop en veel)
land, maar ook om kansen in Oekraïne voor de ontwikkeling, productie
en gebruik van landbouwinputs zoals (GMO)zaden, landbouwchemicaliën en
meststoffen, wat agribusiness-giganten als Monsanto, Cargill en
DuPont heeft aangetrokken als vliegen naar een koeienvla. Terwijl
alle drie de bedrijven al geruime tijd actief zijn in Oekraïne,
blijven ze er in dit voor hen Walhalla zitten, dankzij de Amerikaanse
regeringen, die de Oekraïense regering natuurlijk vooral uit
christelijke, vredelievende overwegingen van enorme wapenvoorraden
voorzien.
Genoemde drie bedrijven hebben de beschikking over grofweg 17 miljoen
hectare grond. In aanmerking nemend dat een land als Italië beschikt
over 16,7 miljoen hectare landbouwgrond, dan kunnen we gerust stellen
dat drie multinationals een groter gebied kochten dan heel Italië.
Over de aandeelhouders in de drie multinationals (bekende namen:
Vangaurd, BlackRock, Blackstone) zullen we het een andere keer hebben.
Cargill is bijvoorbeeld in Oekraïne al meer dan 20 jaar bezig. Hun
activiteiten omvatten, maar zijn niet beperkt tot, de verkoop van
pesticiden, (GMO)zaden en meststoffen. In recente jaren hebben ze hun
landbouw fors uitgebreid en hebben zij flinke investeringen gedaan om
extra graanopslag op te nemen. Jammer dat de havens van het
land door mijnen zijn geblokkeerd.....
Monsanto, de bekende gifmenger van Bayer (één van de nazi's
ondersteunde ondernemingen van IG Farben) is actief in Oekraïne sinds
1992, en heeft een focus op zaden en landbouwchemicaliën. In 2012
verdubbelde het team van Monsanto in Oekraïne in omvang, en
in maart 2014 – slechts enkele weken nadat de democratisch gekozen
president Janoekovitsj door de Amerikanen werd afgezet – investeerde
het bedrijf $ 140 miljoen in het bouwen van een nieuwe zaadfabriek.
Tenslotte heeft DuPont ook een vaste plaats verworven in Oekraïne. In
juni 2013 heeft het bedrijf aangekondigd dat het ook zou
investeren in een nieuwe zaadfabriek “om te voldoen aan de toenemende
vraag in de regio.” Een uitbreiding van deze zaadfaciliteit is in
september 2014 opgeleverd ter ondersteuning van de "verhoogde vraag
van klanten" voor maïshybriden van het Pioneer-merk in Oekraïne.
Met verhoogde investeringen in zaadproductie rijzen er ook vragen over
de mogelijke aantasting van genetisch gemodificeerde (GM) producten.
In de zomer 2014 was er in een ondertekende overeenkomst tussen
Oekraïne en de Europese Unie een clausule opgenomen (artikel 404) om
het gebruik van biotechnologie uit te breiden binnen het land. Dit
creëerde een opening om genetisch gemanipuleerde producten naar Europa
te exporteren, een mogelijkheid waarop grote agro-zaadbedrijven al
vaker hamerden.
Zoals bekend is het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen
zeer omstreden. De Europese Unie zegt strenge regels en ingewikkelde
vergunningsprocedures voor de teelt en commercialisering te hanteren,
maar controle ontbreekt nagenoeg geheel waardoor er niet alleen
genetisch gemanipuleerd dierenvoedsel op de europese markt geplempt
wordt, maar ook producten die wij consumeren. Inderdaad:
Frankensteinvoer.
Dertig jaar na de rampzalige privatisering van land die met hun steun
in de jaren negentig plaatsvond, slaagden internationale financiële
instellingen zoals het IMF en de Wereldbank erin het moratorium op te
heffen dat was ingesteld om te voorkómen dat een minderheid van
particuliere belangen Oekraïens land zou overnemen.
Uit de bovenstaande analyse blijkt duidelijk dat de (landbouw)grondmarkt
in Oekraïne in handen is van oligarchen en (Amerikaanse)
multinationals, terwijl ook China inmiddels enorme belangen in het land heeft
opgebowd, en dit zal zich verder concentreren, waarbij buitenlandse
investeerders en banken worden begunstigd. Helaas zal de overgrote
meerderheid van de Oekraïense boeren en burgers - die de komende
decennia krom moeten liggen om de enorme schuldenberg van het land (i.v.m.
Amerikaanse wapenleveringen - leningen) af te lossen - ook dzee
exorbitante kosten moeten dragen.
[Alle links, bronnen,
documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[31 mei 2022]
Afdrukken
Doorsturen
