Het vlindereffect is het concept dat kleine oorzaken grote gevolgen kunnen hebben. De naam is gebaseerd op een metafoor die in 1961 werd gebruikt door Edward Lorenz om aan te geven dat de vleugels van een vlinder in Brazilië maanden later een tornado in Texas zouden kunnen veroorzaken. Kan zo'n gebeurtenis nu ook plaatsvinden?
Het vlindereffect is het concept dat kleine oorzaken grote gevolgen
kunnen hebben. Aanvankelijk werd het gebruikt bij weersvoorspellingen,
maar later werd de term een metafoor die in en buiten de wetenschap
werd gebruikt.
Wikipedia zegt hier het
volgende over:
"Het vlindereffect (Butterfly effect) is de sterke gevoeligheid van
systemen voor verschillen in beginvoorwaarden. Bij niet-lineaire
systemen met een grote gevoeligheid kan de afwijking met elke stap
exponentieel toenemen. De term wordt gebruikt om een aantal chaotische
fenomenen te omschrijven. Het vlindereffect speelt dan ook een
belangrijke rol binnen de chaostheorie.
De naam is gebaseerd op een metafoor die in 1961 werd gebruikt door
Edward Lorenz om aan te geven dat de vleugels van een vlinder in
Brazilië maanden later een tornado in Texas zouden kunnen veroorzaken."
Op deze dag in de geschiedenis, 28 juni 1914, maakte de chauffeur van
aartshertog Franz Ferdinand, neef van keizer Franz Josef en erfgenaam
van het Oostenrijks-Hongaarse rijk, een verkeerde afslag naar de
Franzjosefstrasse in Sarajevo. Een paar uur eerder ontsnapte Franz
Ferdinand ternauwernood aan een moordaanslag toen een bom van zijn
auto afketste terwijl hij en zijn vrouw Sophie van het plaatselijke
treinstation naar de stadsstad reisden. In plaats van de verkeerde
afslag naar Franz Josef Strasse te maken, moest de auto op de snelweg
over de rivier rijden, waardoor een hogere snelheid mogelijk was om de
veiligheid van de aartshertog te waarborgen.
Toch maakte de chauffeur op de een of andere manier een fatale fout en
stevende hij af op Franz Josef Strasse.
De 19-jarige anarchist en Servische nationalist, Gavrilo Princip, die
deel uitmaakte van een kleine groep die naar Sarajevo was gereisd om
de aartshertog te doden, en een cohort van de eerdere bommenwerper,
was op weg naar huis en dacht dat het complot was mislukt . Hij stopte
voor een broodje in de Franz Josefstraat. Toen hij zag dat de
bestuurder van de auto van de aartshertog achteruit de snelweg op
probeerde te rijden, greep Princi zijn kans en schoot op de auto,
waarbij hij Franz Ferdinand en Sophie van dichtbij neerschoot, en ze
beiden omkwamen.
Die kleine verkeerde afslag, een kleine verstoring van de
beginvoorwaarden, of afwijking van het oorspronkelijke plan,
veroorzaakten de kettinggebeurtenissen die leidden tot de Eerste
Wereldoorlog.
Uit angst voor Russische steun aan Servië, zou Franz Josef geen wraak
nemen door Servië binnen te vallen, tenzij hij er zeker van was dat
hij de steun van Duitsland had. Het is onzeker of de keizer de
ondubbelzinnige steun van Duitsland aan Franz Josef heeft gegeven.
Rusland, bang dat Duitsland zou ingrijpen, mobiliseerde zijn troepen
om de actie van Duitsland te forceren.
De grote Europese mogendheden kwamen zo in een oorlog terecht die ze
niet wilden door gecompliceerde verwikkelingen en allianties en
misrekeningen. Rusland steunde Servië; Frankrijk sloot zich aan bij
Rusland, Duitsland steunde het Oostenrijks-Hongaarse rijk; en het
Verenigd Koninkrijk, die feitelijk geen partij in de strijd was,
behalve wegens haar economische belangen, zat in lijn met Frankrijk en
Rusland.
Later zouden de VS de oorlog ingaan vanwege de onbeperkte
onderzeeëroorlogvoering van Duitsland die Amerikaanse
koopvaardijschepen bedreigde en de Kaiser het idee van een alliantie
met Mexico in het beroemde Zimmerman Telegram dreef, een document dat
door de Britten werd onderschept.
Natuurlijk zullen sommigen beweren dat de Grote Oorlog in Europa
onvermijdelijk was.
De grote Pruisische staatsman Otto von Bismarck, de man die het meest
verantwoordelijk was voor de eenwording van Duitsland in 1871, zei aan
het eind van zijn leven dat “op een dag de grote Europese oorlog zal
voortkomen uit een verdomd dwaas ding op de Balkan. ” Het ging zoals
hij had voorspeld (lezen we op
History.com).
Desalniettemin zou de loop van de geschiedenis misschien anders zijn
geweest als die verkeerde afslag op 28 juni 1914 niet had
plaatsgevonden, waardoor het gigantische vlindereffect ontstond,
waarvan we tot op de dag van vandaag de gevolgen ervaren.
Het mislukte Verdrag van Versailles zaaide de kiem voor de Tweede
Wereldoorlog. De oorlog heeft bijgedragen aan de Russische revolutie
en de Koude Oorlog. Het hertekenen van de grenzen in het Midden-Oosten
na de oorlog schiep de voorwaarden voor de instabiliteit en de
ineenstorting van het tribalisme die de regio tegenwoordig ervaart.
Een kaart gemarkeerd met ruw porselein-potlood in het tweede decennium
van de 20e eeuw toont de ambitie - en dwaasheid - van het 100 jaar
oude Brits-Franse plan dat heeft bijgedragen aan de totstandkoming van
het moderne Midden-Oosten.
Rechte lijnen maken ongecompliceerde randen. Hoogstwaarschijnlijk was
dat de reden waarom de meeste regels die Mark Sykes, die de Britse
regering vertegenwoordigde, en Francois Georges-Picot, van de Franse
regering, in 1916 overeenkwamen, rechte lijnen waren. - "A" zou naar
Frankrijk gaan, "B" naar het VK (Bron:
BBC nieuws)
Als Franz Ferdinand op deze dag in de geschiedenis niet was vermoord,
was dat conflict tussen de Serviërs en het Oostenrijks-Hongaarse rijk
mogelijk beperkt gebleven tot alleen de Balkan. Kan zijn.
Het vlinder effect. In de politiekdynamische wereld waarin we nu leven
kunnen kleine gebeurtenissen, beslissingen, fouten, valse vlaggen, een
kleine wending of "kleine verstoringen" in plannen opnieuw enorme
gevolgen hebben.
[Alle links, bronnen,
documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[28 juni 2022]
Afdrukken
Doorsturen