Premier Albanië wil een islamitisch “Vaticaan”
in zijn land
Het voorstel van premier Edi Rama voor de oprichting in Albanië van
een soevereine staat van de "Bektashi-orde" wordt bekritiseerd als een
vreemd, gevaarlijk idee, gedreven door de noodzaak om de aandacht van
de internationale media te trekken.
De premier van Albanië heeft plannen onthuld om een microstaat voor
soefi-moslims op te richten in de hoofdstad van het land, Tirana. Tijdens de
Algemene Vergadering van de VN vorige week zei premier Edi Rama (foto hiernaast) dat de enclave
voor de Bektashi-moslimminderheid "vergelijkbaar zou zijn met het Vaticaan" en
zou fungeren als een "nieuw centrum van gematigdheid, tolerantie en vreedzame
coëxistentie". Als het plan doorgaat, zou het de kleinste soevereine staat ter
wereld zijn.
Rama benadrukte Albanië's unieke rol als een kleine Balkanstaat met
een trotse erfenis van mededogen, toen hij sprak tot een
internationaal publiek. Hij reflecteerde op Albanië's heldhaftige
inspanningen tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen het land onderdak
bood aan Joodse mensen die de Holocaust ontvluchtten, en de meer
recente opvang van Afghanen die de Taliban-heerschappij ontvluchtten.
Deze langdurige toewijding aan humanitaire doelen, zo stelde hij,
heeft Albanië gevormd tot een baken van tolerantie.
Dit voorheen ongehoorde idee werd eerder door Rama geuit in een
interview met de New York Times, waarin hij zei dat het doel van deze
microstaat het bevorderen van een tolerante islam was. De Bektashi-patriarch,
Haxhi Dede Edmond Brahimaj, juichte Rama's idee toe en zei in een
verklaring dat de 'nieuwe staat' niet over politiek ging, maar over
spiritueel leiderschap.
Edmond Brahimaj, tevens leider van de Bektashi World Order, noemde het initiatief "buitengewoon"
en "een wonder", maar anderen maken zich zorgen dat het geven van een staatsvorm aan
een religieuze groep de sektarische relaties in het land kan verstoren. Het
voorstel "wordt door politieke analisten als vreemd en absurd beschouwd", aldus
Reporter.al – onderdeel van het Balkan Investigative Reporting Network.
"Zoals vaak gebeurt in Albanië waren veel experts en het publiek volledig
onwetend over de details van het plan van de regering", meldt Deutsche Welle. "Voor
de meesten kwam het besluit volledig uit de lucht vallen."
“Voor dit vreemde idee voor zo’n land dat te maken heeft met de
territoriale integriteit van het land, dat veranderingen in de
grondwet vereist, raadpleegt deze man (Rama - red.) met geen enkele
Albanees, maar verkondigt het over de hele wereld, waarbij hij niet
alleen ons negeert die gezien worden als vijanden, maar ook de
Albanezen die hem steunen of deel uitmaken van zijn regering”,
vertelde publicist Fatos Lubonja. “Dit toont de mate van groei van het
autoritarisme aan, dat wil zeggen de achteruitgang van de democratie
in Albanië”, voegde hij eraan toe.
Ook Afrim Krasniqi, directeur van het Instituut voor Politieke
Studies, beschouwt de uitroeping van een soevereine Bektashi-staat als
“een gevaarlijk idee”. “Een typisch voorbeeld dat laat zien hoe
Albanië nog steeds als een persoonlijke staat wordt bestuurd en dat de
politieke besluitvorming volkomen niet-institutioneel is”, aldus
Krasniqi. Afgezien van de verklaringen uit New York is er sprake van
juridische en constitutionele onduidelijkheid over het project,
terwijl de Albanese regering geen aanvullende gegevens openbaar heeft
gemaakt.
Wat is de Bektashi-orde?
Moslims vormen momenteel ongeveer de helft van de bevolking van Albanië, waarbij
Bektashi's ongeveer 10% van die groep vertegenwoordigen, volgens de volkstelling
van 2023. De Bektashi-bevolking is de vierde grootste religieuze groep van het
land, na soennitische moslims, katholieken en orthodoxe christenen.
De Bektashi-orde is een afsplitsing van de soefi-sekte van de islam en werd in
de 13e eeuw opgericht. Volgens The New York Times combineert de orde "een losse
interpretatie van de Koran met mystiek, elementen van de Turkse pre-islamitische
religies en toewijding aan hun overleden wijzen, de zogenaamde derwisjen".
De Bektashi's worden door veel conservatieve sjiieten en soennieten
als ketters beschouwd en zijn in moslimlanden al eeuwenlang het
slachtoffer van vervolging. Sinds de verovering van de Balkan door het
Ottomaanse Rijk in de 14e en 15e eeuw vormen ze een machtsfactor in
Albanië en naburige landen als Kosovo en Macedonië.
Leden van de sekte speelden een belangrijke rol in de nationalistische
opleving van Albanië tegen de Turkse overheersing. Ze propageerden een
ontspannen versie van de islam en schaarden zich zo achter de
seculiere zaak van onafhankelijkheid.
De beweging was ooit verspreid over het Ottomaanse Rijk, maar nadat Mustafa
Kemal Ataturk in 1923 de seculiere Turkse Republiek oprichtte, verplaatsten de
Bektashis hun basis naar Tirana. Van hieruit bestuurt de leider van de sekte,
Edmond Brahimaj, bij volgelingen bekend als Baba Mondi, de Bektashi-gemeenschap,
en is hij van plan om de Albanese microstaat te leiden wanneer deze wordt
gecreëerd.
Wat zijn de plannen van de premier?
De voorgestelde microstaat van 27 hectare beslaat het bestaande complex van de
beweging in een woonwijk in het oosten van Tirana.
Het Bektashi-domein beschikt over een koepelvormige vergader- en
gebedsruimte, een museum dat de geschiedenis van de orde laat zien,
een kliniek, een archief en de administratieve kantoren van Baba Mondi,
een naar verluidt vrolijke man met een witte baard en een
wespenachtige minachting voor rigide dogma's. Moslimextremisten die
bommen afsteken en geweld gebruiken om hun versie van het geloof te
verspreiden, zei hij, "zijn gewoon cowboys."
Ondanks dat het slechts een
kwart van de omvang van Vaticaanstad is, zou het zijn eigen paspoorten,
administratie en grenzen hebben. Alleen geestelijken en administratief personeel
zullen in de microstaat wonen, meldt AFP. Rama zei ook dat er geen religieuze
levensstijlregels binnen de staat zullen worden opgelegd - alcohol drinken zal
worden toegestaan en vrouwen mogen dragen wat ze willen.
De nieuwe staat Bektashi "zal geen leger, grenswachten of rechtbanken hebben",
meldde The New York Times, hoewel Baba Mondi (foto, midden)heeft aangegeven dat het "misschien
een kleine inlichtingendienst nodig heeft". Leden van de sekte worden "door veel
conservatieve sjiieten en soennieten als ketters gezien", aldus de krant, en
zijn "eeuwenlang het slachtoffer geweest van vervolging in moslimlanden".
Baba Mondi zei dat "grootte er niet toe doet" en voegde toe: "Ik hoef
geen dictator te zijn", hoewel hij toegaf dat de enige significante
beperking op zijn gezag God zal zijn. Nadat hij bezoekers had getoost
met raki, een vurige drank gedistilleerd uit druiven, merkte hij op
dat hij geen aanspraak maakte op onfeilbaarheid. “Alleen God”, zei hij,
“maakt geen fouten.”
Juridische experts zijn bezig met het opstellen van wetgeving om het plan te
formaliseren, meldde de NYT, waarvoor een parlementaire goedkeuring nodig is. Om
de microstaat officieel te maken, is mogelijk een grondwetswijziging nodig,
aangezien de Albanese grondwet het land momenteel aanmerkt als "eenheids- en
ondeelbaar".
Hoe is het plan ontvangen?
De Bektashi Orde is zoals verwacht blij met het voorstel. "De soevereiniteit van
de Bektashi Orde is een belangrijke stap in het versterken van de waarden van
inclusie, religieuze harmonie en dialoog in een steeds meer verdeelde wereld,"
zeiden sektefunctionarissen in een verklaring.
Maar het idee is niet overal even goed ontvangen en veel analisten hebben hun
scepsis geuit. Besnik Sinani, een research fellow bij het Center for Muslim
Theology aan de Universiteit van Tübingen in Duitsland, vertelde Deutsche Welle dat hij
denkt dat het plan onredelijk is en de relaties tussen religieuze groepen in
Albanië zal verstoren.
"De Albanese regering heeft tot nu toe geen enkel overtuigend argument
aangevoerd om een dergelijke stap te rechtvaardigen", aldus Sinani. Hij voegde
eraan toe dat het in tegenspraak is met de "visie van de grondleggers van de
Albanese staat, van wie velen Bektashi waren".
Provocerende ideeën die de aandacht trekken zijn een kenmerk van
Rama's elfjarige bewind, en dat van de soevereine staat Bektash vormt
hierop geen uitzondering. Volgens analisten komt Rama's uitspraak meer
voort uit zijn behoefte aan aandacht dan uit een bestudeerd of
doordacht project. “We hebben te maken met een poging van de premier
om de aandacht te trekken van interne ontwikkelingen en aantrekkelijk
te worden in de internationale media”, aldus Krasniqi, die eraan
toevoegde dat dit laatste een uitvinding van het moment lijkt.
Dezelfde mening wordt gedeeld door Fatos Lubonja, die inschat dat dit
een media-operatie zou kunnen zijn om de aandacht af te leiden van een
reeks artikelen in de internationale media, waarin Albanië, geregeerd
door Rama, als een "narcoshtet" wordt gezien. "Een narcistisch
rookgordijn om in de schijnwerpers te blijven of de aandacht af te
leiden van beschuldigingen in de wereldmedia van het opbouwen van een
narcostaat", zei hij. De onderzoeker Sulstarova merkte ook op dat
premier Rama Albanië ziet als een exotisch of toeristisch land, waar
buitenlanders een Bektashi-microstaat kunnen komen bezoeken.
Hoewel Albanië één van de armste landen van Europa is, heeft het een
lange geschiedenis van hulp aan mensen in nood, onderdak bieden aan
Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog en Afghanen die in 2021 op de
vlucht waren voor de Taliban. De internationale luchthaven is vernoemd
naar Moeder Teresa, de etnisch Albanese non die de Nobelprijs voor de
Vrede kreeg voor haar liefdadigheidswerk in India.
Eén land dat het nieuwe 'Vaticaan'
waarschijnlijk niet zal erkennen (als
het er komt) is Iran. Het land kent veel,
voornamelijk ondergrondse, aanhangers
van de soefi-islam , waaronder enkele
Bektashi's. Toch beschouwt Iran zichzelf
als de hoeder van de sjiitische islam
tegen heterodoxe interpretaties van het
geloof. "De Iraniërs zijn eerlijk gezegd
mijn laatste gedachten", zei Rama, die
opmerkte dat Albanië in 2022 de
diplomatieke betrekkingen met Iran
verbrak nadat het Iran in verband had
gebracht met een cyberaanval op de
Albanese overheids- en banknetwerken.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[5 oktober 2024]
Afdrukken
Doorsturen