Op 15 november hield de Chinese president Xi Jinping een topontmoeting
met de Amerikaanse president Biden in het Phyllis Witherell House in
San Francisco. Dit was Xi's eerste bezoek aan de VS in zes jaar, op
uitnodiging van Biden.
Het signaal van de topontmoeting tussen presidenten Joe Biden en Xi
Jinping afgelopen woensdag in San Francisco is dat een rotsachtig jaar
in de relatie tussen de VS en China een make-over heeft gehad qua
atmosfeer. Er blijven ernstige meningsverschillen bestaan, en er is
ook de uitdaging om de twee presidentsverkiezingen van 2024 met hoge
inzet te doorstaan – in Taiwan in januari en in de VS in november.
Voorafgaand aan de formele bijeenkomst was er op de Chinese sociale
media een levendige discussie over de ‘pogingen’ van San Francisco om
de stad op te fleuren en de dakloze bevolking van duizenden aan te
spreken voordat president Xi arriveerde. De Amerikaanse kant omschreef
dit als een "topbijeenkomst". Of het nu beoordeeld werd op basis van
de unieke arrangementen, de aandacht van beide landen en de
internationale gemeenschap, of de betekenis van de bijeenkomst...dit
was een top van strategisch belang met vèrstrekkende gevolgen. Het was
de eerste persoonlijke ontmoeting van de twee leiders in een jaar.
Zowel Washington als Peking gaven een positief verslag van de top en
wilden graag succesvolle diplomatie tonen. Voor Biden is er grote
urgentie om succes op het gebied van het buitenlands beleid te claimen
nu de proxy-oorlog in Oekraïne praktisch verloren is en er net een
nieuwe oorlog is begonnen in het Midden-Oosten. Oorlog is tenslotte
een mislukking van de diplomatie (maar een lucratief verdienmodel voor
de Amerikaanse wapenindustrie en dito politiek).
Na de top was Biden opgewonden en zei dat zijn gesprekken met Xi "enkele
van de meest constructieve en productieve discussies waren die we
hebben gehad… we hebben belangrijke vooruitgang geboekt, geloof ik… En
in de komende maanden zullen we doorgaan om diplomatie op hoog niveau
met de Volksrepubliek China in beide richtingen te behouden en na te
streven om de communicatielijnen open te houden, ook tussen president
Xi en mij. Hij en ik spraken af dat één van ons de telefoon zou
kunnen opnemen, rechtstreeks zou bellen, en dat we onmiddellijk
gehoord zullen worden." Biden beëindigde zijn persconferentie en
noemde Xi (tot afgrijzen van Blinken) een dictator, maar voegde de
laatste opmerking toe: “Hoe dan ook, we hebben vooruitgang geboekt.”
President Xi stelde dat een fundamentele vraag was of China en de VS
elkaar als partners of rivalen zagen en of zij een voor beide partijen
voordelige samenwerking of een nul-som-confrontatie nastreefden. Hij
zei dat de juiste keuzes in de geschiedenis gemaakt moeten worden. Xi
ging dieper in op de Chinese principes met betrekking tot Taiwan en
stelde dat dit de belangrijkste en meest gevoelige kwestie is in de
relatie tussen China en de VS. China waardeerde het dat de VS hun
één-China-beleid op Bali herbevestigden. De VS moeten dit tot
uitdrukking brengen in concrete acties door de wapenverkoop en de
militaire steun aan Taiwan stop te zetten en de vreedzame hereniging
te steunen. China zal en moet hereniging bewerkstelligen, aldus Xi.
Het Chinese kommentaar
eindigde met een buitengewone samenvatting: “De bijeenkomst was
positief, alomvattend en constructief. Het heeft de koers
uitgestippeld voor het verbeteren en ontwikkelen van de betrekkingen
tussen China en de VS. En San Francisco zou een nieuw startpunt moeten
zijn voor het stabiliseren van de betrekkingen tussen China en de VS.
Zij [Xi en Biden] droegen hun teams op om voort te bouwen op de
afspraken die op Bali waren bereikt en om de nieuwe visie die in San
Francisco was overeengekomen tijdig op te volgen en te implementeren.
De twee staatshoofden kwamen overeen hun reguliere contact voort te
zetten.”
Uit het Amerikaanse kommentaar bleek dat Biden Xi ‘hartelijk ontving’,
een lunch ter ere van hem organiseerde en ‘hem naar zijn limousine
begeleidde om afscheid te nemen.’ Het zei dat de twee presidenten “een
openhartige en diepgaande gedachtewisseling hadden over strategische
en overkoepelende kwesties die cruciaal zijn voor de richting van de
betrekkingen tussen China en de VS en over belangrijke kwesties die
van invloed zijn op de wereldvrede en ontwikkeling.”
In een
hand-out van het Witte Huis
stond: “De twee leiders hielden een openhartige en constructieve
discussie over een reeks bilaterale en mondiale kwesties, waaronder
gebieden van mogelijke samenwerking, en wisselden van gedachten over
gebieden van meningsverschillen.”
De twee leiders kwamen overeen de dialoog en samenwerking op
verschillende gebieden te bevorderen en te versterken, waaronder het
opzetten van een dialoog over kunstmatige intelligentie, samenwerking
tegen drugs, het hervatten van militair gesprekken, het vergroten van
het aantal vluchten en het uitbreiden van de uitwisselingen op het
gebied van onderwijs, cultuur en zaken. Zij benadrukten ook het belang
van dringende klimaatactie in dit decennium en verwelkomden recente
discussies tussen klimaatgezanten.
Dan is er nog de lastige vraag, die geen van beide partijen
publiekelijk durft te bespreken: China is begonnen zijn enorme bezit
aan Amerikaanse staatsobligaties te verkopen. De schade die een
Chinese uitverkoop zou kunnen toebrengen aan de financiële markten,
aan de financiën van Washington en aan de economie behoeft in het
algemeen geen uitleg. Decennia lang waren de VS een grote consument,
maar omdat de Amerikanen een handelstekort hadden, moesten ze lenen om
de aankoop van Chinese importproducten te ondersteunen, en Peking
verstrekte die leningen indirect via de aankoop van Amerikaanse
staatsobligaties. Maar de matrix is veranderd.
De vraag naar Amerikaanse obligaties is op geen enkele manier groot.
Sterker nog, één van de meest enthousiaste kopers van Amerikaanse
obligaties is de Amerikaanse Federal Reserve. Dit wordt wel eens
vergeleken met zoiets als het hebben van een eigen bakkerij en het
opkopen van het grootste deel van het onverkochte brood aan het eind
van de dag, zodat er geen negatief resultaat over de verkopen ontstaat.
Het feit dat minister van Financiën Janet Yellen voorafgaand aan de
betrekkingen tussen de VS en China verscheen, is een wegwijzer.
Wat het terugdringen van de risico's op technologie betreft: op de top
noemde Biden dit een veiligheidsprioriteit en hij was duidelijk dat
dit zo zal blijven. Xi was daarentegen duidelijk dat China het niet
als een nationale veiligheidskwestie voor de VS ziet. Hij zei: “Het
onderdrukken van de Chinese wetenschap en technologie is het
beteugelen van de hoogwaardige ontwikkeling van China en het beroven
van het Chinese volk van zijn recht op ontwikkeling.”
Op de top van San Francisco gaf geen van beide partijen iets weg. Xi
beweerde dat, wat de VS ook doen, de hereniging van Taiwan
‘onvermijdelijk’ is. Xi stelde ‘vreedzaam samenleven’ voor, de gekozen
manier van leven tussen de Sovjet-Unie en Amerika, maar Biden
benadrukte dat "de Verenigde Staten en China met elkaar concurreren en
dat de VS ‘altijd zal opkomen voor zijn belangen, zijn waarden, en
zijn bondgenoten en partners.”
Terwijl Biden sprak over Amerika’s ‘ijzersterke inzet om onze
bondgenoten in de Indo-Pacifische regio te verdedigen’ en dat de VS
‘zal investeren in de bronnen van Amerikaanse kracht thuis en zich zal
aansluiten bij bondgenoten en partners over de hele wereld’, beschouwt
Xi dit als een inperking. Hij waarschuwde heel duidelijk dat de VS
geen plannen moeten maken om China te onderdrukken en in bedwang te
houden.
Als Peking hoopte op een terugkeer naar de 'Bali-geest' (en zij lieten
dat wel doorschemeren) dan zal het een flinke tegenvaller zijn dat
Washington zoiets niet zal erkennen. De VS kunnen zich blijkbaar niet
herinneren dat Biden dergelijke ‘vijf nee’-garanties heeft gegeven.
Ook in de hand-out van het Witte Huis tijdens de bijeenkomst in San
Francisco worden deze garanties niet vermeld. Het is duidelijk dat er
aanzienlijke hiaten bestaan in de strategische perceptie en het
wederzijds begrip. En er is reden om te betwijfelen of er überhaupt
echte onderhandelingen hebben plaatsgevonden tijdens de vier uur
durende gesprek.
Een nauwkeurige studie van de twee lezingen – en de mediaberichten
later – wekt de indruk dat Biden in de eerste plaats een show opvoerde
voor zijn binnenlandse politieke publiek, terwijl Xi sprak met het oog
op het mondiale publiek.
Biden demonstreerde zijn bereidheid om hard te blijven optreden tegen
China en substantiële of unilaterale concessies te vermijden, terwijl
hij aantoonde dat zijn enorme ervaring in de internationale diplomatie
de Amerikaanse belangen vandaag de dag optimaal dient en dat zijn
behendigheid en aandachtsspanne van 80 jaar om de ontberingen van de
persoonlijke diplomatie te weerstaan niet voldoende zijn.
Voor Xi bestond een dergelijke subjectieve overweging niet. Hij
zweefde hoog, net als Shelley's veldleeuwerik, en sprong uit de aarde
"als een wolk van vuur... als een lichaamloze vreugde wiens race net
is begonnen." Xi was de stem van de rede en samenwerking die in schril
contrast stond met de confronterende aanpak van Biden. Xi spoorde
Washington en Peking aan om “de handen ineen te slaan om mondiale
uitdagingen het hoofd te bieden”
Het westerse verhaal ligt in puin. Xi leek niet in een politiek en
diplomatiek zwakke positie te verkeren, nu China met economische
problemen worstelt. Het is blijkbaar ook niet zo dat hij een
“succesvolle” top meer nodig had dan Biden. Integendeel, de top in San
Francisco bracht de klinkende boodschap over dat China als wereldmacht
haar plaats in de wereld heeft veroverd.
Hoewel de top geen serieuze poging leek te hebben gedaan om de relatie
te resetten door elkaars vitale belangen en kernproblemen aan te
pakken, is het een goede zaak dat de communicatieverbindingen zijn
heropend, wat nuttig zal zijn voor het onderhouden van de relatie en
het opbouwen van “leuningen” eromheen en een “vloer” eronder.
Een grappig detail dat online viraal ging, was een video waarin de
leiders na de bijeenkomst commentaar gaven op elkaars limousines,
waarbij Biden naar Xi’s Hongqi-auto wees en zei: "Prachtig."
Ondertussen bestaat er een sprankje hoop dat bij de meest explosieve
kwestie – Taiwan – toevallige omstandigheden het woelige water kunnen
kalmeren. Ongetwijfeld zullen de verkiezingen in Taiwan van cruciaal
belang zijn voor de betrekkingen tussen de VS en China, want de twee
belangrijkste oppositiepartijen, de Kuomintang (KMT) en de Taiwanese
Volkspartij (TPP) hebben uiteindelijk besloten de handen ineen te
slaan. Als gezamenlijke kandidaat bij de verkiezingen van 13 januari
zal het een formidabel ticket zijn, verzekerd van een gemakkelijke
overwinning.
Dat zal uiteraard van invloed zijn op de delicate dynamiek van de
Taiwanese kwestie, gezien de duidelijke bereidheid van de KMT en TPP
om gezamenlijk de dialoog tussen de beide zijden van de Straat te
verbeteren nà de verkiezingen, die het vooruitzicht bieden op een
welkome afwisseling voor politieke de Washington-Beijing-Taipei-driehoek.
De grote vraag blijft: is Biden erin geslaagd te bevestigen dat de VS,
ondanks de nederlaag in de oorlog in Oekraïne en de eeuwige oorlog die
net is begonnen in het Midden-Oosten, zich in een “sterke positie”
bevinden in de relatie met China? Anders geformuleerd: geeft China
gehoor aan Amerikaanse verzoeken om de betrekkingen met Rusland en
Iran terug te draaien? De aanwijzingen wijzen op het tegendeel.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]