De Amerikaanse admiraal James Stavridis, voormalig opperbevelhebber van de NAVO-strijdkrachten in Europa, waarschuwt dat de Baltische staten het volgende doelwit van Moskou kunnen worden en dat de exclave Kaliningrad moet worden ‘geneutraliseerd’ in geval van een oorlog met Rusland.
Stavridis herinnert zich in een opinieartikel dat vandaag door
Bloomberg werd gepubliceerd dat sommige analisten met de toetreding
van Finland en Zweden tot de NAVO de Baltische Zee begonnen te
omschrijven als een ‘NAVO-meer’.
De Amerikaanse admiraal, die tussen 2009 en 2013 de opperbevelhebber
van de geallieerde strijdkrachten in Europa was, zegt echter dat deze
beoordeling, hoewel passend, niet geheel accuraat is, aangezien
Rusland “een strook kust tussen Litouwen en Polen controleert vanwege
zijn bizarre exclave van Kaliningrad".
"En president Vladimir Poetin blijft de controle houden over de verre
oostelijke hoek van de Oostzee rond de stad Sint-Petersburg – die,
ironisch genoeg om nu te bedenken, ooit door de tsaren, te beginnen
met Peter de Grote, werd beschouwd als het ‘venster naar de westerse
wereld''', merkte hij op.
Voor wie zich afvraagt hoe het kleine Kaliningrad in het bezit van
Rusland kwam, even wat achtergrond hierover.
Het blijkt dat Kaliningrad (voorheen bekend als Königsberg) een
behoorlijk interessante geschiedenis heeft gehad, maar dat het niet zo
vaak kruist met Rusland of de Sovjet-Unie. Zeker niet vóór de Tweede
Wereldoorlog. Maar het is ook niet altijd Duits geweest. Historisch
gezien werd Königsberg in 1255 gesticht door Pruisen. Ondanks de
gelijkenis in namen heeft Pruisen geen historische relatie met Rusland.
In plaats daarvan was Pruisen eigenlijk een mengelmoes van Germaanse
en Poolse staten die op verschillende momenten in de Europese
geschiedenis een grotere entiteit vormden. Het loutere feit dat
Pruisen überhaupt bestond, laat alleen maar zien dat de territoriale
geschiedenis van Europa ongelooflijk ingewikkeld is. Maar nogmaals,
afgezien van een zeer korte periode halverwege de 18e eeuw had
Königsberg niet zo vaak 'contact' met de staat Rusland.
Zoals met een groot deel van het hedendaagse Europa kan Kaliningrad
verklaard worden aan de hand van een unieke gebeurtenis: de Tweede
Wereldoorlog. Tijdens de invasie van Europa door geallieerde troepen
begonnen Britse, Canadese, Amerikaanse en andere geallieerde troepen
met de invasie in respectievelijk Frankrijk en Italië. Ondertussen
begon de Sovjet-Unie hun invasie in Oost-Europa. Gezien de nabijheid
van Königsberg bij Rusland, is het niet meer dan voor de hand liggend
dat het door het Rode Leger zou worden binnengevallen vóórdat de rest
van de geallieerden arriveerden. In 1939, op zijn hoogtepunt vóór de
invasie door het Rode Leger, telde Königsberg 372.000 inwoners.
Slechts zes jaar later waren er nog maar 73.000 over.
Maar terwijl de Sovjet-Unie Königsberg binnenviel en in handen hield,
werd het pas na de oorlog, tijdens de Conferentie van Potsdam,
officieel onderdeel van Rusland. Dat komt omdat de Conferentie van
Potsdam een gebeurtenis was die plaatsvond nadat de geallieerden de
Tweede Wereldoorlog hadden 'gewonnen' om te beslissen hoe het
continent kon voorkómen dat dezelfde fouten na de Eerste Wereldoorlog
opnieuw zouden worden gemaakt. Dan komen Jozef Stalin, Winston
Churchill en Harry Truman in beeld.
Tijdens de Conferentie van Potsdam namen de Sovjet-Unie,
Groot-Brittannië en de Verenigde Staten allerlei beslissingen over het
Europese continent, waardoor de meeste Oost-Europeanen grotendeels van
de besluitvorming werden uitgesloten. Gegeven het feit dat het
continent en de geallieerden al lange tijd in oorlog waren, was er
weinig wens om opnieuw met elkaar in conflict te komen. Als zodanig
werd een groot deel van Oost-Europa op verschillende manieren
afgestaan aan de Sovjet-Unie. Dit wordt door Polen, Tsjechen en
Slowaken (destijds Tsjechoslowakije) grotendeels beschouwd als het
‘westerse verraad’. En natuurlijk was het onderdeel van de concessies
van de VS en Groot-Brittannië dat Königsberg officieel zou worden
overgedragen aan de Sovjet-Unie, ondanks de landmassa die aan Polen
grensde en vóór 1946 nooit een grote Russische bevolking had gehad.
De rest is geschiedenis. Maar er is hier ook een klein probleempje.
Het grondgebied van Kaliningrad was officieel onderdeel van de
Sovjet-Unie, net zoals veel Oost-Europese landen dat waren. Toen de
Sovjet-Unie uiteenviel, werden veel voormalige Sovjetrepublieken
onafhankelijk van Rusland. Kaliningrad kreeg echter niet dezelfde
vrijheid, vooral vanwege de strategische ligging aan de Oostzee.
Kaliningrad is erg belangrijk voor Rusland. Hoewel de locatie van
Kaliningrad oorspronkelijk een relatief eenvoudige strategische
locatie langs de Baltische Zee was, speelt er tegenwoordig een veel
grotere geopolitiek. Dit komt voornamelijk door de nabijheid van de
Russische enclave tot de NAVO
In 2007 verklaarde Rusland - dat zag dat het Westen in tegenstelling
tot eerdere beloften steeds verder oprukte richting de Russische grens
- dat als NAVO-raketten in Polen zouden worden ingezet, Rusland zijn
kernwapens naar Kaliningrad zou verplaatsen. En hoewel de verschillen
van 400 kilometer tussen Rusland en Kaliningrad misschien niet zo'n
groot verschil lijken, geeft het feit dat het zo veel dichterbij het
Westen ligt Rusland wel een beetje een voorsprong. Als Rusland vanaf
het Russische vasteland het hart van de NAVO zou willen aanvallen,
laten we zeggen Berlijn, zou het immers raketten over meerdere landen
en meerdere verdedigingssystemen moeten sturen. Met Kaliningrad zijn
er veel minder verdedigingsmechanismen om een dergelijke aanval te
stoppen. In 2009 werden deze plannen opgeschort, maar het bewijst wel
de geografisch strategische ligging van Kaliningrad.
Tegenwoordig is de oblast Kaliningrad in hoge mate een Russische staat,
als we kijken naar de mensen die daar wonen. Vanaf 2010 vormden de
Russen 87,4% van de bevolking. Duitsers en Polen vormden in totaal
minder dan 1%. Het is in alle opzichten een deel van het vasteland van
Rusland. Desalniettemin is dat feit een doorn in het oog van de
Amerikaanse haviken.
Stavridis zegt dat de NAVO haar Baltische ‘meer’ zou kunnen gebruiken
om druk uit te oefenen op Kaliningrad, dat fungeert als een
geografische barrière tussen Estland, Letland en Litouwen en de rest
van het bondgenootschap. We weten onderhand wel wat de Amerikanen
verstaan onder 'druk uitoefenen'.
“In het geval van een oorlog zal [de exclave] Kaliningrad moeten
worden geneutraliseerd, zodat Russische grondtroepen – waarschijnlijk
opererend vanuit Moskou’s vazalstaat Wit-Rusland – de controle niet
kunnen overnemen van de kritieke Suwalki Corridor, die langs de
Litouwse grens en Polen loopt", legt James Stavridis uit in
commentaren van TASS en andere Russische persbureaus.
De Suwalki Corridor, die de exclave Kalinigrad scheidt van Wit-Rusland,
behoort volledig tot Polen en Litouwen, maar wordt als kwetsbaar
beschouwd omdat het de enige landcorridor is die de Baltische landen
met de rest van Europa verbindt.
Militaire analisten zijn van mening dat dit, in het geval van een
oorlog tussen Rusland en de NAVO, het eerste gebied zou zijn dat door
de troepen van Poetin wordt aangevallen, zowel om een landverbinding
met Kaliningrad tot stand te brengen als om de verbinding tussen de
Baltische landen en de rest van het Bondgenootschap te verbreken.
“Voor sommigen lijkt deze dreiging misschien overdreven – wat zijn de
kansen dat Poetin een grote crisis op zee zal veroorzaken of één van
de Baltische staten zal binnenvallen? Welnu, drie jaar geleden leek
het idee dat hij een aanval op Oekraïne zou lanceren ook
onwaarschijnlijk; probeer niet de gedachten van de Kremlin-man te
lezen”, waarschuwt James Stavridis.
Bloomberg publiceerde het opiniestuk van Stavridis op dezelfde dag
waarop Rusland de overwinning in de Tweede Wereldoorlog viert, of de
‘Grote Patriottische Oorlog’, zoals het door de Russen wordt genoemd.
In zijn jaarlijkse toespraak tot de Russen bij deze gelegenheid sprak
Vladimir Poetin in het bijzonder over wat hij omschreef als de
‘verdraaiing van de waarheid’ over de Tweede Wereldoorlog, de
‘moeilijke’ periode die Rusland doormaakt, en de vastberadenheid om te
reageren op westerse problemen en bedreigingen, ook met kernwapens,
indien van toepassing.
‘Wij verwerpen de exclusiviteitsclaims van welke staat of alliantie
dan ook. Wij weten waar zulke exorbitante ambities toe leiden. Rusland
zal er alles aan doen om een mondiale botsing te voorkómen, maar
tegelijkertijd zullen we niet toestaan dat iemand ons bedreigt. Onze
strategische strijdkrachten zijn altijd alert”, zei hij, verwijzend
naar de Russische nucleaire strijdkrachten. Sergei Rjabkov, de
Russische viceminister van Buitenlandse Zaken, zei op zijn beurt dat
Rusland zijn westerse tegenstanders had gewaarschuwd dat het zich
genoodzaakt voelde zijn nucleaire afschrikking te vergroten, daarbij
verwijzend naar een 'escalatie' van dreigingen vanuit het Westen.
Ryabkov werd door staatspersbureau RIA geciteerd en zei dat Rusland
zijn nucleaire doctrine, die het gebruik van kernwapens toestaat in
het geval van een existentiële bedreiging voor de staat, niet
verandert. "Op dit moment zijn er op dit vlak geen veranderingen. Maar
de situatie zelf is aan het veranderen, dus hoe de basisdocumenten op
dit gebied zich verhouden tot de behoeften om onze veiligheid te
garanderen, is het onderwerp van voortdurende analyse”, aldus Riabkov.
“We waarschuwen onze tegenstanders dat hun escalerende traject ons
uiteraard confronteert met de noodzaak om actie te ondernemen die in
feite onze afschrikkingsmaatregelen versterkt”, voegde de functionaris
eraan toe. Hij zei dat de oefeningen met Russische tactische
kernwapens, die Moskou eerder deze week had aangekondigd, deel
uitmaakten van die inspanningen.
De Amerikaanse admiraal heeft wel vaker opzienbarende verklaringen
gedaan. Zo had hij onlangs
het slechte idee de
expansiedrift van de NAVO niet te beteugelen, maar juist uit te
breiden. Hij moedigde de NAVO vooral landen als Japan, Zuid-Korea en
Australië in het Atlantische bondgenootschap op te nemen.
Het is duidelijk absurd om Aziatische bondgenoten bij de NAVO te
betrekken, maar er zijn ook allerlei absurde ideeën die uiteindelijk
officieel beleid kunnen worden als ze niet worden uitgedaagd en
neergehaald. Het is onnodig, onverstandig en potentieel gevaarlijk.
Als de huidige bondgenoten dwaas genoeg zouden zijn om hiermee in te
stemmen - en dat zou zo maar kunnen - dan zou dit de alliantie
overbelasten en tegelijkertijd de spanningen met Rusland en China doen
toenemen. En dan te weten dat we nu al een bondgenootschap hebben dat
al te groot en onhandelbaar is en alle bestaande problemen alleen maar
zou verergeren:
1. Verhoogde spanningen met China en Rusland: China en Rusland
beschouwen de NAVO als een bedreiging voor de veiligheid, en elke
uitbreiding van het bondgenootschap naar de Stille Oceaan zou de
spanningen kunnen verergeren. Dit zou kunnen leiden tot een grotere
militaire opbouw, provocerende acties en mogelijk zelfs conflicten,
vooral in gebieden waar belangen elkaar overlappen, zoals het Zuiden.
h de Chinese Zee of het Koreaanse schiereiland.
2. Alliantiecohesie: een uitbreiding van de NAVO met landen in de
Stille Oceaan kan de alliantiecohesie onder druk zetten. Er kunnen
meningsverschillen tussen de lidstaten ontstaan over de reikwijdte,
het doel en de verplichtingen van het uitgebreide bondgenootschap, wat
kan leiden tot interne verdeeldheid die de effectiviteit van de NAVO
verzwakt.
3. Regionale reacties: Aziatische landen kunnen gemengde reacties
hebben op de uitbreiding van de NAVO naar de Stille Oceaan. Terwijl
sommigen de veiligheidsgaranties en de afschrikking tegen potentiële
agressie misschien verwelkomen, zijn anderen misschien op hun hoede om
betrokken te raken bij een confrontatie tussen grootmachten of om
China of Rusland tegen te werken.
4. Potentieel voor een wapenwedloop: een NAVO-aanwezigheid in de
Stille Oceaan zou een wapenwedloop kunnen aanwakkeren, omdat landen in
de regio als reactie daarop hun militaire capaciteiten willen
versterken. Dit zou de instabiliteit en het risico op conflicten
kunnen vergroten, vooral als de wapenopbouw leidt tot misrekeningen of
verkeerde interpretaties van bedoelingen.
5. Diplomatieke gevolgen: de uitbreiding van de NAVO naar de Stille
Oceaan zou de diplomatieke betrekkingen tussen de lidstaten en andere
landen, met name China en Rusland, onder druk kunnen zetten. Dit zou
kunnen resulteren in economische sancties, diplomatiek isolement of
andere vergeldingsmaatregelen die de spanningen verder doen escaleren.
6. Escalatie van conflicten: In het geval van een crisis of conflict
in de regio kan de betrokkenheid van de NAVO de spanningen doen
escaleren en de-escalatie moeilijker maken. De aanwezigheid van
NAVO-troepen zou het bondgenootschap onbedoeld in regionale conflicten
kunnen betrekken, wat tot onbedoelde gevolgen en potentieel bredere
militaire betrokkenheid zou kunnen leiden.
Hoewel de uitbreiding van de NAVO naar de Stille Oceaan in de ogen van
de immer oorlogen voerende Amerikanen weliswaar voordelen kan bieden
in termen van veiligheidssamenwerking en afschrikking, brengt zij
vooral aanzienlijke risico's met zich mee die zorgvuldig moeten worden
afgewogen en beheerd om te voorkoómen dat de regio wordt
gedestabiliseerd en de mondiale veiligheid wordt ondermijnd.
Stavridis is de zoveelste clown in het NAVO-circus, en we houden ons
hart vast als er binnen enkele maanden de nieuwe spreekstalmeester zal
worden benoemd - iemand die toch zou moeten weten welke lessen uit de
wereldgeschiedenis getrokken kunnen worden, maar daar ongetwijfeld
geen actieve herinnering meer aan heeft.
[Alle links, bronnen, documenten en meer informatie uitsluitend voor abonnee's]
[9 mei 2024]
Afdrukken
Doorsturen